نقش و موقعيت :

كشور  پادشاهى هلند در سرزمين پست شمال غرب اروپا قرار گرفته. و داراى ويژگى‌هاى جغرافى، اقتصادى، فرهنگى وسياسى مهمى است كه ريشه در عمق تاريخ قاره اروپا دارد ، اين كشور سير تحوّلات معاصر اين قارهنقش ويژه  و بارزى را ايفا مى‌كند .

در سه قرن گذشه، هلند نقش بارزى را در سلطه استعمارى غرب بر بخشهاى بزرگى از دنياى اسلام و شرق آسيا بازى كرد، ولى طولى نكشيد كه اين نقش به سبب بروز قدرتهاى جهانى ديگر د صحنة سياست بين المللى رو به افول گذشت .

پس از جنگ جهانى دوم و نابودى زيربناى اقتصادى اروپا،‌ سياست هلند به سوى پذيرش و جذب سيل نيروى كار سرازير شده از كشورهاى مسلمان تغيير پيدا كرد .

در دهه‌هاى پايانى قرن بيستم ،‌ تعداد بيشترى از مهاجرين مسلمان به اين كشور مهاجرت كردند و اين افزايش شامل متقاضيان پناهندگى و دانشجويان نيز مى‌شود . البته قوانين هلند در افزايش نسبت مهاجرت  به اين كشور سهم داشت؛‌ بخصوص بعد از اينكه حكومت هلند اجازه پيوستن والتحاق خانواده‌هاى مهاجرين را به آنان صادر كرد .

به همين سبب اقليت مسلمان بزرگى در هلند بوجود آمد كه در عرصه‌هاى مختلف حضورى محسوس‌تر و پر رنگ‌تر پيدا مى‌كند ، البته ميزان روابط اين كٌلنى (اقليت) با جامعه‌ى هلند و دولت اين كشور بطور روزافزونى گسترش مى‌يابد .

ولى نكته قابل توجه اين است كه اين اقليت مانند ديگر اقليتهاى مسلمان در دنياى غرب نابسامانيها و مسكلات مخصوص به خودرا دارد، همانطور كه آرزوها و آرمانهايى را نيز براى خود در نظر گرفته است، و اين همان موضوع اصلى ما در اين بحث است كه تا حد امكان به روشن سازى آن مى‌پردازيم .

نظام سياسي:

از ديرباز تا اكنون هلند به عنوان يك كشور پادشاهى شناخته شده است ، حكومت اين كشور از تعدادى وزير تشكيل شده كه در رأس آن نخست وزير قرار دارد، نخست وزير نيز به نوبة خود از طرف دستگاه پادشاهى تعيين مى‌شود. پارلمان هلند از دو مجلس قانون گذارى تشكيل شده است، كه مجلس اول شامل 75 و مجلس دوم شامل 150 نماينده مى‌باشد تمام نمايندگان اين دو مجلس به وسيله مردم هلند انتخاب مى‌شوند. هلند از نظر تقسيمات كشورى به 12 ناحيه (حوزه ـ استان) تقسيم مى‌شود .

جمعيت:

بر حسب آمار سال 2000 ميلادى جمعيت هلند به 15 مليون نفر مى‌رسد كه مسلمانان نسبت 3% را از كل جمعيت اين كشور تشكيل مى‌دهند .

ويژگى‌هاى جامعه هلند:

يكى از بارزترين ويژگيْهاى زندگى مردم در هلند پوچى و بى توجهى به ارزشهاست بطوريكه جامعه اين كشور از پيامدهاى مصرف مواد مخدر و نوشيدنى‌هاى الكلى رنج مى‌برد. همينطور مردم هلند نيز (بويژه در مناطق شهرى) تمايل به گريز از ارزشها و آداب و سننى دارند كه جامعه به آن‌ها پايبند مى‌باشد، در حاليكه جامعه روستائى و غير شهرى اين كشور هنوز به ارزشها و آداب و سنن پايدارند؛  بخصوص در زمينه تشكيل خانواده و حفاظت آن .

بزرگترين نوع بى توجهى مردم هلند به ارزشها بصورت آشكارى در اقبال عدم مردم به كليساها نمايان است. بطوريكه بيشتر كسانى كه به كليساها مى‌روند از كهنسالان يا از ميانسال مى‌باشند و اغلب جوانان از تردد و رفت آمد به كليساها سرباز مى‌زنند و فقط 22% از ازدواج كنندگان براى اجراى عقد ازدواج به كليسا مراجعه مى‌كنند .

بنطر مى‌رسد كه قانون هلند درهاى آزادى فردى را با تمام وجود براى جوانان گشوده است . بطوريكه اجازه ازدواج براى همجنس بازان را صادر كرده است و با آنان در زندگى روزمره و در هنگام كار يا در درون ارتش رفتارى طبيعى دارد .

همجنس بازان داراى نهادها و باشگاهاى خاص خود هستند كه از طرف دولت حمايت و پشتيبانى مى‌شوند. قابل ذكر است كه هلند اولين كنفرانس همجنس بازان را برگزار كرد .

مردم هلند وتسامح دينى:

مردم هلند مردمى غير متعصب هستند على رغم  وجود آئينهاى مختلف وآداب ورسوم متفاوت يكديگر را با وجود آن اختلافات مى‌پذيرند همچنانكه در رفتار با گذشت نيز معروف مى‌باشند. البته برغم وجود بعضى از مخالفين كه هر از چند گاهى مخالفت آشكار خود را با اسلام (بصورت خاص) وبا مهاجران (بصورت عام) نمايان مىكنند اين مردم از لحاظ دينى ونژادى متعصب نيستند.

عوامل افزايش مهاجرت:

تعداد مسلمانان در هلند بويژه در ده سال گذشته افزايش جشم‌گيرى داشته است. از دلايل رشد جمعيت مسلمانان در هلند مىتوان از طرفى به انعطاف پذيرى  قوانين مهاجرت واز طرف ديگر به حالت وجوّ جامعه اين كشور اشاره كرد. بطوريكه ادامه اجراء قانون الحاق خانوادهاى مهاجران به يكديگر باعث پيوستن صدها بلكه هزاران تن از خانوادها وفرزندان اشخاص مقيم وكارگران مهاجر ساكن در هلند شده است.

وبدين ترتيب سيل مهاجران وپناهندگان مسلمان بويژه از عراق ـ ايران ـ صومالى ـ افغانستان ـ ومسلمانان بوسنى به اين كشور سرازير شد. وتعداد پناهندگان ومهاجران در سال 1990 ميلادى به 212000 تن رسيد. واين جداى از مسيحيانى هست كه به دين مبين اسلام مىگروند.

البته تعداد مسيحيانى كه به دين اسلام روى مىآورند نسبت زيادى را از مسلمانان هلند تشكيل نمىدهند. بطوريكه در سال 1990 اين گونه مسلمانان فقط 2500 نفر بودند وبعد از نه سال يعنى در سال 1999 به 4000 تن رسيدند.

مسلمانان در هلند از مليتهاى مختلفى تشكيل شده اند ولى بطور كلى تركها با 241 هزار نفر ومراكشيها با 196 هزار نفر بزرگترين مليتهاى مسلمان موجود  در هلند تشكيل مىدهد. پس از تركها ومراكشىها مليتهاى صومالى ـ افغانى ـ ايرانى ـ عراقى ـ لبنانى ـ مصرى ـ اندونسى ـ سورينامى ـ وپاكستانى ـ دررده هاى بعدى قرار دارند.

اين مسلمانان به پنج مذهب اسلامى شافعى ـ حنفى ـ مالكى ـ شيعى 12 امامى ـ وعلوى ـ تقسيم مىشوند, كه شافعيها بيشتر از مهاجرين اندونسى وهنديها وكردها هستند وحنفيها از تركها ـ پاكستانيها ـ سوريناميها وهمچنين از عراقيهاى سنى تشكيل شده اند, مالكيان نيز از مراكش الجزائر وتونس مىباشند, وشيعيان مسلمان ساكن هلند عراقى ولبنانى وايرانى هستند در ضمن علويان از كردهاى تركيه مىباشند.

بغير از اين مذاهب سبكهايى از مذاهب صوفيه نيز در ميان مسلمانان متداول است كه مىتوان از سبكهاى قادريه ـ نقشبندى ـ سليمانى ـ درقاوى ـ وسشتى و ملى غورش نام برد.

افزايش مشاركت سياسى مسلمانان:

پارلمان هلند در سال 1990 قانونى را به تصويب رساند كه طى آن به اتباع كشورهاى خارجى كه پنج سال از مدت اقامت آنان در خاك هلند سپرى شده باشد اجازه داده مىشود كه در انتخابات شهردارىهاى اين كشور بصورت رأى دهنده يا كانديدا مشاركت نمايند. در ضمن طبق اين قانون اشخاصى كه شهروندى اين كشور را دريافت كرده باشند نيز مىتوانند در انتخابات عمومى هلند شركت نمايند.

البته در آغاز, شركت مسلمانان در انتخابات بصورت گسترده نبود، كه مىتوان آن را ضعيف ارزيابى كرد, اما در انتخاباتى كه در سال 1994 برگزار شد حضور گسترده ترى از تمام قشرهاى مسلمان ثبت گرديد, بطوريكه در انتخابات آن سال تعداد نمايندگان مسلمان در مجالس شهردارى به 25 عضو رسيد، در انتخابات سال 1998 اين تعداد نمايندگان به 75 عضو رسيدند.

وامّا (تعداد نمايندگان مسلمان در پارلمان هلند) نيز از 4 نماينده در سال 1994 به 7 نماينده در سال 1998 افزايش يافت كه اين تعداد نشاندهندة نسبت چهار درصد وشش درصد از مجموع 150 نماينده پارلمان هلند تشكيل مى‌دهد، اين نسبت با جمعيت مسلمانان در هلند متناسب است ودر واقع نشانگر بهترين عملكرد سياسى مسلمانان در اروپاى غربى وآمريكا مىباشد.

اين آمارها نميتواند نشانگرد زدودة شدن همه مشكلات وموانع مسلمانان باشد. آنان هنوز گامهاى بلندى را براى بهبود موقعيت سياسى خويش وهمچنين تصاحب پستهاى بالاتر در هلند وديگر كشورهاى اروپاى غربى در پيش رودارند.

بويژة با توجه به اينكه غرب هنوز از تعيين سفير يا وزير يا حتى قاضى مسلمان خوددارى مى‌كند  هر چند هم كه با لياقت وتوانا باشند.

آسان نمودن پيوند و يكنواختى مهاجرين با جامعه هلند:

بعد از اينكه مسلمانان در زمينه مجالس شهردارى وپارلمانى به موفقيتهاى چشمگيرى دست يافتند تلاش خود را براى دستيابى به اهدافى در زمينه قانون گذارى از طريق ائتلافات گوناگون با حكومتهاى پياپى هلندى متمركز كردند وآن به اين دليل است كه در كشور هلند از سال 1990 وتا اكنون هيچ يك از احزاب هلندى نتوانسته است اكثريت پارلمانى را به خود اختصاص دهد. ودر نتيجه ناچار به ائتلاف با ديگر احزاب سياسى موجود در پارلمان ناچار گشته وبدين ترتيب به سياست سازش با يكديگر روى آوردند, حال  هر چند كه  از لحاظ ايدولوژى با يكديگر  اختلاف نظر داشته باشند.

به عنوان مثال در دوره انتخاباتى 90 ـ 96 حزب دمكرات مسيحى با حزب كارگر رياست حكومت ائتلافى را بدست گرفتند, ودر دوره انتخابات سال 96 حزب كارگر به تنهايى رياست حكومت ائتلافى را به دست گرفت, در حاليكه در آن حكومت احزاب ليبرال ودمكرات نيز شركت داشتند.

حضور حزب كارگر در كابينه‌هاى هلند باعث تصويب يكسرى قوانين شد كه در نهايت به نفع كارگران خارجى از جمله مسلمانان در آمد, و نيز مىتوان به قانون الحاق خانواده هاى مهاجرين به آنان ـ قانون بازنشستگى  ـ قانون تأمين اجتماعى وهمچنين دادن بعضى از حقوق معين براى فرزندان اشاره كرد.

دولت هلند برنامه هايى را به مورد اجراء گذاشت كه هدف آن يكنواختى و ادغام خارجيان در جامعه هلند بود و اينكه مادامى كه خارجيان خواستار زندگى در هلند باشند بايد از احساس نگرانى وآثار وتبعات غربت ناشى از زندگى در آن كشور مصون بمانند.

براى عملى نمودن اين برنامه دولت هلند از برنامه‌هاى  مختلف قانونى ـ فرهنگى ـ اجتماعى ـ ودينى سود جست كه به صورت زير قابل نمايش مىباشد.

تسهيل در بدست آوردن مليت هلندى, بطوريكه شرايط وضوابط آن بصورت فرمايشى وفرماليته مىباشد وفقط به پنج سال اقامت قانونى در هلند بستگى دارد. همچنين هلند بر خلاف ديگر كشورهاى اروپايى هيچگونه شرطى را براى اجبار تبعه جديد به يادگيرى زبان هلندى وداشتن شغل نگذاشته است. بطوريكه در اعطاى ملّيت هلندى حتى به بيكاران وكسانى كه زبان هلندى را به خوبى نمىدانند دريغ نمىكند واين تسهيلات علاوه بر  قانونى است كه در سال 1990 به تصويب رسيد و طبق آن قانون مهاجران مىتوانند مليت هلندى را باضافه مليت اصلى خود بدست آورند. اين باعث تشويق تركها ومراكشىها شد تا شهروندى هلند را بدست آورند وبدين ترتيب تعداد مسلمانانى كه مليت آن كشور را بدست آوردند از 13 هزار تن در سال 90 به 83 هزار تن در سال 96 افزايش يافت ودر مقطع زمانى سال 95 ـ 99 اين تعداد به 171 هزار تن رسيد.

پشتيبانى از نهادهاى فرهنگى واجتماعى وابسته به مسلمانان وحمايت از برنامه هايى است كه براى ادغام آنان كمك بيشترى مىكند مانند آموزش زبان هلندى يا دورههاى شهروندى براى آشنايى با زندگى وفرهنگ هلند بويژه براى مهاجرينى كه تازه وارد خاك هلند مىشوند, وهمچنين كمك به فعاليتهاى فنى ـ فرهنگى ـ اجتماعى  وحتى در بعضى از مواقع كمك به فعاليتهاى دينى.

مقابله با بيكارى موجود در ميان مسلمانان, بطوريكه طبق آمارهاى موجود نسبت بيكارى مسلمانان در سال 1990, 18 درصد اعلام شده است ولى اين نسبت در سال 97 به 16 درصد ودر سال 98 به 6/12 درصد رسيد واين در حالى بود كه ميزان بيكارى در سال 96 در ميان خود هلنديان 6/6 درصد ثبت شده است كه اين ميزان در سال 98 به 1/4 كاهش پيدا كرد.

پذيرش واستقبال نهادها ومراكز رسمى وغير رسمى هلند از مسلمانان از طريق ايجاد كار، بويژه به زنان با حجاب كه در بسيارى از پستهاى ومناصب بدون هيچ گونه مشكل قابل ذكرى مشغول به كار مىباشند. البته نا گفته نماند كه در هلند بعضى از اشكال نژاد پرستى نيز ضد مسلمانان وجود دارد, تا آنجايى كه پليس هلند يونيفورم ويژه اى را براى  زنان مسلمان پليس در آن كشور پيشنهاد كرده است.

بنياد نهادهاى اسلامى:

تأسيس مراكز ومؤسسات اسلامى پايه اساسى يك حضور اسلامى مىباشد. استفاده از اين مراكز مىتواند اهداف مختلفى را دنبال بنمايد كه از آن جمله مىتوان به حفظ هويت مسلمانان, تأمين نيازهاى دينى وفرهنگى آنان وهمچنين تسهيل فعاليتهاى اسلامى اشاره كرد.

مساجد ونمازخانه ها:

در قانون اساسى هلند آزاديهاى دينى براى هر شهروند اين كشور تضمين شده است وهرگونه تبعيض دينى ـ نژادى ـ قومى  ممنوع مىباشد. همچنين قانون اساسى هلند آزادى بيان وبرپايى مراسم دينى وعبادات را چنانچه به نظم وسلامت عمومى جامعه آسيبى نرساند آزاد مىنمايد. وبدين ترتيب مىتوان گفت كه ازدياد ورشد ساخت مساجد ونمازخانه ها از 300 واحد در سال 90 به 500 واحد در سال 99 بيانگر همان اصولى مىباشد كه قانون اساسى هلند به آن اشاره كرده است.

البته اين اهتمام دولت, فقط به اقدامات ادارى محدود نمىشود بلكه حتى در بعضى از اوقات  ساختن بعضى از مساجد با حمايت وپشتيبانى دولت محلى همراه بوده مسمانان غير از كمكهاى لازم مانند تأمين زمين مورد نياز براى ساخت آن برخودار اغلب موقعها برخوردار مىشوند. مانند مسجد صوفيه در شهر زاندم ومسجد فتح در شهر روتردام. دولت نيز در ساخت يكى ديگر از مساجد درشهر الون كمك نمود. البته در گذشته نزديك دولت اخيراً هلند يادگيرى مسلّط بودن بر زبان هلند را يكى از شروط لازم براى برخوردارى از كمكهاى دولتى معرفى كرده بود.

مدارس اسلامى:

در قانون اساسى هلند اجازه تأسيس مدارس دينى براى تمامى اديان ومذاهب مجاز شمردة شدة است،‌ اين مدارس از سوى حكومت اين كشور با حمايت مالى, پشتيبانى مىشوند. اولين مدرسه اسلامى در سال 1988 افتتاح شدند. كه اين تعداد با سرعت شروع به رشد نموده بطوريكه در سال 1996 به 35 واحد رسيدند. نكته قابل ذكر اين مىباشد كه اين مدارس طبق دو مذهب اسلامى حنفى ومالكى اداره مىشوند.

در سپتامبر سال 2000 ميلادى اولين مدرسه راهنمايى اسلامى در شهر آمستردام آغاز به كار كرد كه شامل 35 دانش آموز دختر وپسر مى‌باشد.

ناگفته نماند كه مسلمانان در هلند دانشگاه اسلامى روتردام را در سال 97 پايه نهادند، اين دانشگاه در سال 98 شروع به فعاليت كرد. از جمله اهداف اين دانشگاه آن بود كه بتواند بعنوان يك جايگاه اسلامى فرهنگ وعلوم اسلام را به علاقمندان ارائه نمايد.

اين دانشگاه مىكوشد تا از طريق آموزش وبحث علمى بتواند به دو هدف عمده  خود كه همانا زندگى كردن بعنوان يك مسلمان و به عنوان يك شهروند درستكار است دست يابد تا مسلمانان بدينوسيله بتوانند با تمسك به مبانى اسلامى وافتخار به آن در جامعه هلند زندگى نمايند. در ضمن دانشگاه مىكوشد تا با ديگر دانشگاه هاى هلند در زمينه هاى مختلف ارتباط وهمكارى داشته باشد. اين دانشگاه اهميت فوق العاده اى را به زبان عربى مىدهد وآن را بعنوان يك شرط اساسى براى پذيرش دانشجو قرار داده است. ودوره هاى فشرده اى را براى دانشجويان جديدى كه با زبان عربى آشنايى ندارند برپا مىنمايد. واما روش ودرسهاى اساسى اين دانشگاه همبستكى بركرفته شدة از منابع و مصادر اسلامى وعلاج سابق تاريخى وسياسى واجتماعى جامعه هاى اروپايى مىباشد.

آرامگاههاى اسلامى:

نياز واقعى مسلمانان به قبرستانهاى  اسلامى به اواسط دهه نود باز مىگردد. در آن زمان مسلمانان براى به خاك سپردن اجساد مردگان آنان را  به زادگاهشان مىفرستادند كه امروزه برخى از آنان براى به خاك سپردن مردگان خود از اين روش استفاده مى‌كنند. در ابتدا برخى از قبرستانهاى مسيحى قسمتى از خاك خود را براى قبرهاى مسلمانان اختصاص مى‌دادند ولى طولى نكشيد كه مسلمانان خواستار به وجود آمدن قبرستانهاى ويژة خود شدند كه شروط مخصوص به آداب ورسم دفن وغسل مسلمانان در آن رعايت شود. وبدين ترتيب بود كه قبرستان اسلامى در شهرهاى روتردام, دوريخت, اوتريخت, آرنم, لاهاى, خروننكن, بيرخن اوب ازوم  و زوله تأسيس شد.

سازمانها وانجمنهاى اسلامى:

براى داشتن عملكردى بهتر وسر وسامان دادن به امور واوضاع مسلمانان واستفاده از امتيازاتى كه قوانين هلند براى مسلمانان قائل شده است نياز مبرمى به تشكيل انجمنها ومراكز اسلامى از سوى مسلمانان احساس شد.

بعضى از اين مراكز اداره مساجد ونمازخانه ها را بر عهده گرفتند وديگر انجمنها به برنامه هاى فرهنگى وفعاليتهاى جوانان وزنان وديگر برنامه ها اهتمام مى ورزيدند.

بعضى از ناظران اعتقاد دارند كه پيش از 1500 مؤسسه ونهاد اسلامى در هلند فعّال است كه اين مراكز اسلامى به قوميتها ونژادهاى مختلفى كه مسلمانان به آن وابسته هستند تقسيم مىشوند وبيشتر اين نهادها در شوراها يا مجالس اسلامى باهم در ارتباطند تا در مسائل مختلف با يكديگر هماهنگيهاى لازم را به عمل بياورند.

انجمنهاى اندونزى: اين مراكز را مسلمانان منطقه مولوك اندونزى تشكيل مىدهند مانند (انجمن اقليت مولوك مسلمان در هلند) و(نهاد جوانان مسلمان اندونزى در اروپا).

انجمنهاى باكستانى وسورينامى: مانند (هيأت جهان اسلام) در شهر آمستردام كه اداره آنرا شيخ نورانى از كشور پاكستان بر عهده دارد وهمچنين (مركز جهانى اسلام) در شهر لاهاى و(مركز جهانى مسلمانان) در شهر لاهاى كه شامل 28 مسجد مىباشد.

انجمنهاى تركى: قديم‌ترين اين مراكز (مركز اسلامى هلند) مىباشد كه در سال 1972 ودر شهر اوترافت تأسيس شد وشامل 18 مسجد و12 مركز براى جوانان مىباشد ودر سال 1979 (انجمن اسلامى ـ فدرال تركها) در شهر روتردام تشكيل شد كه شامل 96 مسجد بود. همانطور كه مركز (اسلامى ـ فدرال هلند) نيز وجود دارد كه وابسته به جنبش ملى غورش مىباشد. اين مركز 20 مسجد و40 انجمن وابسته به امور جوانان را در بر مىگيرد.

انجمنهاى مراكشى: كه قديمترين آنان (اتحاديه انجمنهاى اسلامى مراكشى) مىباشد ودر سال 1978 تأسيس شده وحكومت پادشاهى مراكش نيز به آن كمك مالى مىكند وحقوق (65 تن) از امامان اين مركز را مىپردازد، در سال 1990 (انجمن فدرال ـ هلندى  مسلمانان مراكشى) تأسيس شد كه شامل 21 مسجد مىباشد.

انجمنهاى اسلامى عراقى: قديمىترين اين مراكز (شوراى فرهنگى عراقيان) مىباشد كه در سال 1991 تأسيس شد. سپس تعداد اين مراكز ونهادهاى اسلامى افزايش پيدا كرده تا اينكه در سال 1999 تعداد آنان  به حدود 20 شورا كه در شهرهاى مختلف پخش شده اند رسيد. از جمله (مركز فرهنگى ـ اسلامى)  در شهر اوترخت و(شوراى نور) در شهر خروننكن و(انجمن الحكمة) در دنبوش و(شوراى اهل البيت) در اليمرا و(شوراى الرسول الاعظم) در آيماودن.ونزديك به 14 شوراى اسلامى عراقى در( مجلس شوراهاى عراقى در هلند) جمع مىشوند. اين شورا كه در سال 1996 تأسيس يافت به دفاع از حقوق مهاجرين عراقى در برابر مراجع ومسئولان رسمى مىپردازد. همانطور كه فعاليتهاى اسلامى ـ فرهنگى وسياسى را تنظيم وبرگزار مىنمايد وهمچنين يادداشتهاى اعتراض يا درخواستهايى را به مراجع رسمى دولتى وبين المللى تقديم مىكند.

انجمنهاى اسلامى هلند: مانند (انجمن زنان) براى زنان مسلمان هلندى در آمستردام و(مركز اطلاعات اسلامى) در لاهاى براى هلنديهاى مسلمان.

موانع ومشكلات:

روند وسير وجود اسلامى در هلند از يكسرى مشكلات وسختيها خالى نيست، اين سختى‌ها مانع از بهتر شدن عملكرد اقليت مسلمان وهماهنگى وانسجام آنان شده است همچنان كه دليلى بر عدم داشتن نقشى بزرگتر وتاثيرى وسيعتر در زندگى سياسى ـ اجتماعى هلند بوده است. ومىتوان به عنوان نمونه به برخى از مشكلات زير اشاره كرد.

حكومت هلند اصرار دارد كه همة مسلمانان با وجود مذاهب وجناحهاى مختلف در يك هيأت (يا شورايى) گردهم آيند تا دولت بتواند در زمينه هايى كه به مسلمانان بستگى دارد با آنان مشاوره نمايد. اين مسأله علاوة بر اينكه باعث عدم زير سؤال بردن نمايندگى مسلمانان و يا صلاحيات نمايندگان آنان نزد حكومت هلند مى‌شود، مسؤليتها ونقش اين هيأت را نيز در قبال مسلمانان ونزد حكومت هلند خواهد نمود.

ولى متأسفانه مسلمانان در بوجود آوردن يك چهارچوب قانونى كه بتواند نماينده آنان نزد حكومت هلند باشد ناموفق ماندند ومسأله اين جداى از ضعف در شيوه بيان مسائل وقضاياى عربى واسلامى مىباشد, همانطور كه ما در مسأله اشغال كويت وتشكيل نيروهاى هم پيمان چند مليتى در سال 1990 شاهد آن بوديم وهمانگونه كه ما در بيان تأييد وهمبستگى خود با انتفاضه فلسطين كه در سال 2000 شعله ور شد شاهد آن هستيم.

يكى از نقاط منفى بزرگى كه مسلمانان در هلند با آن دست به گريبان هستند دست داشتن برخى از آنان در مسائل غير قانونى است كه باعث به زندان افتادن متخلفان مسلمان مىشود. همانگونه كه بعضى از جرائم قتل زنان ودختران مسلمان به بهانه دفاع از ناموس وپاك كردن ننگ شرفت خانواده در زشت جلوه دادن وجه اسلام نقش بزرگى داشته است، بطوريكه مطبوعات هلند از اين اعمال سوء استفاده كرده وحملات مطبوعاتى سنگينى را ضد اسلام انجام دادن. ولى از سوى ديگر مسلمانان به يك دستاورد مهمى دست يافتند وتوانستند با اعمال فشار بر شهردارى شهر روتردام يك اوپراى اين شهر را كه به شخصيتهاى اسلامى از جمله دختر پيامبر بزرگ اسلام حضرت فاطمه زهراء (س) وهمچنين همسر آن بزرگوار (عايشه) توهين مىكرد از پرده نمايش خارج كنند، عده اى از نمايندگان مسلمان در شوراى شهر روتردام توانستند به بهانه اينكه اين اوپرا احساسات مسلمانان را جريحه دار كره است وشايد باعث آشوبهايى در شهر بشود آنرا در شورا مطرح كردند وخواستار تعطيل شدن آن شدند كه در نهايت شهردارى روتردام به درخواست آنان پاسخ مثبت داد وآن اوپرا را لغو كرد.