شيخ جمال الدين أبو منصور حسن بن سديد الدين يوسف زين الدين علی بن محمد ابن مطهر حلّی معروف به علامه حلّی يكی از علمای بزرگ اماميه است. او در 29 رمضان سال 647 ه در حلّه به دنيا آمد. فقه و علوم عربی را نزد دايی خود محقق حلّی و پدرش يوسف مطهر حلّی خواند و علوم عقلی را نزد خواجه نصيرالدين طوسی و بزرگان ديگر تلمذ كرد.
رشد و پويش علمی
از كودكی نشانه‌های نبوغ در او هويدار بود. بنابراين به زودی در علوم عقلی و نقلی مهارت يافت و با وجود سن اندك خود بر علمای بزرگ پيشی گرفت. با فراغت از تضيف‌های حكمی و كلامی در حالی كه هنوز سن بيست و يك سالگی را كامل نكرده بود به نگارش فقه مشغول گشت و سرانجام در معقول و منقول سرآمد شيعه اماميه گرديد.
پس از آن كه مناظره‌ای بين او و يكی از علمای عامّه صورت گرفت، شاه محمد خدا بنده شيعه شد. از اين رو علامه حلّی منزلتی رفيع نزد شاه پيدا كرد. به نحوی كه در سفر و حضر ملازم شاه بود.
تعدادی از علمای اسلامی به ذكاوت و فقاهت او گواهی داده‌اند:
شيخ حرّ عاملی مي‌گويد: «[علامه حلّي] فاضل، عالم، علامة العلماء، محقق، مدقق، ثقه، فقيه، محدّث، متكلم زمان، جليل القدر، عظيم‌الشأن و رفيع المنزلة است كه در فنون و علوم عقلی و نقلی نظير ندارد و فضائل او از شمار بيرون است.»
سيد محسن امين مي‌گويد: «او علامه مطلق است كه آوازه بلند او آفاق را در نورديده است و غير از او برای هيچ يك علمای اماميه علی الاطلاق لقب علامه داده نشده است.»
ابن حجر عسقلانی مي‌گويد: «او عالم و پيشوا و مصنّف شيعه بود و در ذكاوت اسوه و الگو بود.»
تأليفات
در جميع علوم و فنون تأليفاتی از ايشان وجود دارد. از جمله تأليفات ايشان ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
1- منتهی الطلب فی تحقيق المذهب.
2- تلخيص المرام فی معرفة الأحكام.
3- حاشية التخليص.
4- تحرير الأحكام الشرعية علی المذهب الأمامية.
5- مختلف الشيعه فی أحكام الشريعة.
6- تبصرة المتعلمين فی أحكام الدين.
7- مبادئ الوصول إلی علم الأصول.
8- نظم البراهين فی أصول الدين.
9- نهج المسترشدين فی أصول الدين.
10- كشف المراد فی شرح تجريد الإعتقاد.
11- نهج الايمان فی تفسير القرآن.
12- القواعد و المقاصد.
13- المقاومات.
14- استقصاء الإعتبار فی تحرير معانی الأخبار.
15- مصابيح الأنوار.
16- خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال.
17- ايضاح الإشتباه فی أسماء الرواة.
18- كشف اليقين فی فضائل اميرالمؤمنين و بسياری از تأليفات ديگر.
منابع:
1- اعيان الشيعه، ج5، ص396، 397، 399، 400، 402، 407.
2- الكنی والألقاب، ج2، ص477- 478.