برگزاری مراسم بزرگداشت دومین سالگرد ارتحال
علامه مرجع آیت الله العظمی سید محمد حسین فضل الله(ره) در بیروت
به مناسبت بزرگداشت دومین سالگرد رحلت علامه مرجع آیت الله العظمی سید محمد حسین فضل الله(ره) مراسم باشکوهی از سوی کمیته برگزاری مراسم در سالن الکوثر واقع در جاده فردوگاه بیروت برگزار گردید که در آن جمع زیادی از هیأت‌های سیاسی و مردمی و شخصیت‌های علمی و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و سفرای خارجی حضور فعال داشتند.
پیام نبیه بری رئیس پارلمان لبنان
در این مراسم علی بزی نماینده پارلمان لبنان پیام استاد نبیه بری رئیس پارلمان را قرائت کرد. در پیام نبیه بری آمده است:
در حضور سید، حرف‌ها به تنگنا می‌افتند...
در مراسم بزرگداشت او، زبان در آسمان آیات به اوج می‌گیرند...
در سیره و راه او، مجموعه‌ای از ارزش‌ها وجود دارند که از همه عرصه‌ها فرا‌تر می‌روند...
او پیشوایی برای وحدت بود و پاسبان آرزو‌ها و آرمان‌های فقرا و مستمندان. خورشید بر شانه‌های او اشک دیده رنج دیدگان را می‌شست و از لابلای کلمات و واژگانش، انسانیت ما را ترنم می‌نمود و عناصر روشنی و روشنایی را در میان مقاومان می‌سرود و به آنان می‌فرمود که متعهد باشید نه متعصب.
صدای این سید عاملی، از گرمای خاک و کتاب و جواب و دروازه‌ها طلوع کرده و به ریسمان حق چنگ می‌زند، هر چند که راه ناهموار باشد و فاصله‌ها بسیار.
در میان پرسش‌های اضطراب آفرین، به یاد حرف‌های سید می‌افتیم که می‌گفت: بیایید عقل را در کنار عقل و قلب را در کنار قلب یکدیگر بگذاریم. بیایید کشور زیبایی را با محبت بسازیم و از کینه ورزی و تحریک‌گری دست برداریم، ما در رنج و گرفتاری قرار داریم.
میهن ما به تلاش‌ها و توانایی‌ها و اراده‌هایی نیاز دارد که به حفظ خون‌ها و ریشه کنی فتنه‌ها و همگرایی فراگیر نیاز دارد. مسؤولیت ملی و اخلاقی و شرعی همگی ماست که اظهار نظرهای سیاسی و دینی خود را پالایش کنیم.
سید عهده دار آمال و آرزوهای امت اسلامی بود، همه امت اسلامی در باور و خرد سید جای داشت و تقریب بین مذاهب اسلامی دغدغه و آرزوی او بود.
دکتر سید ابراهیم جعفری نخست وزیر سابق عراق نیز سخنران بعدی این مراسم بود. او در بخشی از سخنان خود چنین اظهار داشت:
علم و معرفت و حقیقت، بادبان کشتی سید را تشکیل می‌داد. او خاستگاه انسانی داشت. او صفحه روابط انسانی را در دنیایی سرشار از تبعیض‌های نژادی باز کرد. از خاستگاه انسانی، به سوی خاستگاه دینی رفت و صدای برحق او همواره طنین انداز بود: «یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کَلَمَةٍ سَوَاء بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ».
او از اندک حاملان پرچم وحدت انسانی و اجتماعی و دینی بود. زیرا در جامعه شرقی مرد محور، سید فریاد رسای زنان و مادران و خواهران بود. همان‌هایی که خواست الهی بر این است که آنان سازندگان جامعه باشند. نوشته‌ها و گزینه‌های سید زن و مرد را مد نظر داشتند. شعارهای سید آمیخته با خشیت و تقوا بود. او قهرمان همه عرصه‌های سیاسی بود. او از واقعگرایی و پویایی اسلام سخن می‌گفت. اسلامی که طائفه‌ای گرایی را محکوم می‌نماید. او سیاستمدار بود اما به معنای اصول گرایی و راستگویی. سید فضل الله در دوران غربت آگاهی و ترسناکی راه زیست.
استاد محمد السماک نیز در باره سید چنین گفت:
سید فقیهی برج عاج نشین نبود. او علاوه بر ایفای نقش اجتهادی شجاعانه خویش، برای وفاق وهمگرایی نیز تلاش می‌کرد، در کارهای خیرخواهانه سعیی تمام داشت و پایه گذار پل‌های رابطه و پیوند به شمار می‌رفت.
برای او دعوت برای وحدت اسلامی، امر به معروف و ایستادگی و ریشه کنی فتنه و چند دستگی نهی از منکر به شمار می‌رفت. آن فقید بزرگ، دعوتگر به سوی خداوند و مرد ایمان در مسجد و در میان جامعه بود.
در اجتهادات فقهی خود، همین طور در موضع گیری‌های وفاق آفرین خود، همین طور در طرح‌هایی همگرایی خود، سید راحل پلی میان اندیشه و اجتهاد ایجاد کرد و بین فقه تخصصی و فرهنگ عمومی جمع کرد و با این کار خود توانست به هدف والای خود که همان نزدیک سازی مفاهیم اسلامی به باورهای عمومی اسلامی و نظم دادن به آن به منظور ایجاد پایه‌های فکری واحد در قرن بیست و یک می‌باشد، نزدیک شود. هدف او این بود: ما چند اسلام نداریم. اسلام یکی است و عناوین اصلی آن در عرصه‌های اندیشه و واقعیت جز در برخی جزئیات که به مسائل کلی ارتباطی ندارند، تفاوتی با یکدیگر ندارد.
او بر این نظر بود که خط مذهبی، یک دیدگاه در فهم تجربه فرهنگی اسلام است. در شرایطی علامه اندیشمند و مؤمن و باز اندیش خود را از دست دادیم که تعصبات مذهبی به سر حد تکفیر دیگری رسیده است. تکفیر عبارت است از فرهنگ از بین بردن مسلمان دیگر. تکفیر فرهنگی است که راه رسیدن به خداوند را منحصر در خود می‌بیند.
در وحدت اسلامی خویش او را از دست دادیم، در وحدت ملی خویش او را از دست دادیم، در شرایطی که دنیای عربی دچار تحولات مثبت و منفی است، به دنبال عقل حکیمی می‌گردیم که اعتماد و اطمینان را در جان‌های پریشان و مضطرب و نگران از آینده و سرنوشت بکارد.
روزی او را از دست دادیم که باید می‌آمد و به مسیحیان مشرق زمین بگوید، ما مسلمانان و مسیحیان، نه فقط دارای تاریخ مشترک، بلکه دارای آینده مشترک نیز هستیم و مهاجرت مسیحیت از مشرق زمین در حقیقت بیرون رفتن روح از کالبد مشرق زمین است. شرقی که همیشه هویت اسلامی و مسیحی داشته است، باقی نمی‌ماند، جز اینکه اسلامی و مسیحی تداوم پیدا نماید. برای گشایش راهی فرا روی آینده‌ای مشترک و سرنوشت واحد، یاد او را زنده می‌کنیم.
غازی العریظی وزیر دولت لبنان نیز در سخنانی در باره علامه مرجع سید فضل الله(ره) چنین گفت:
گرامی داشت مردی ما را گرد هم آورده است که سید بود و علامه از نظر فکر و فرهنگ و معرفت و شناخت گسترده و فقه و اجتهاد. نشانه تفاوت او با سایر مرجعیت‌های معنوی و فکری و فرهنگی و سیاسی، در این است که او از اخلاق و انسانیت و مدارا و تواضع برخوردار بود که در لفافه‌ای از تقوای موجود در شخصیتش پیچیده شده بود.
هر‌گاه پیرامون او جمع شدیم، از علم و دانش او بهره بردیم و مجذوب گستردگی اطلاعات و تواضعش شدیم. تواضع منبع قدرت او در زندگی بود. به خاطر همین تواضعش بود که با دیگران گفتگو و همکاری می‌کرد. او از مسأله‌ای که بدان باور داشت، دفاع می‌کرد. سید در این زمینه یک مکتب بود. ما امروز به این مکتب بسیار نیاز داریم. در جامعه‌ای که به همراه برادران و مقلدانش، دستاوردهای بسیاری را رقم زدیم. همان‌هایی که برای مقاومت در برابر دشمن و ظلم و محرومیت دعوت می‌کنند. همان‌هایی که برای داشتن دولتی عدالت محور که به مردم خود احترام می‌گذارد، دعوت می‌کنند. این همان چیزی است که آن مرد بزرگ ما را به آن دعوت می‌کرد. مردی که به خاطر داشتن رابطه با او به خود می‌بالم و احساس افتخار می‌نمایم. رابطه‌ای قلبی و سیاسی و فرهنگی. احساس می‌کردم در برابر کوهی از معرفت و بلندای اخلاق و مدارا قرار دارم. به یاد داریم که کمال جنبلاط مرد معرفت و تمدن و فلسفه لبنان، لبنانی که ارزشش به بزرگمردان آن در عرصه‌های خرد و علم و فرهنگ است، نه لبنان اظهار نظرهای کینه توزانه، می‌گفت: این سید به ما ندا می‌دهد که کینه مرگ است و محبت زندگی است نه جان‌ها و خردهای تاریک. ما امروز به مردان بزرگی نیاز داریم تا میهن و دستاوردهای آن را حفظ کنیم که در رأس آن‌ها دستاورد مقاومت و کرامت امت اسلامی قرار دارد. در محضر سید، خطاب به دوستان عاقل و حکیم خویش عرض می‌کنیم: به کارهای خیر دست بزنید و معروف‌های سیاسی را افزایش دهید. از منکر نهی کنید، کم گذاشتن از وحدت ملی، کینه و تضعیف دولت و ریختن به خیابان‌ها و قدرت نمایی و برتری جویی و صدر دستورات خشک و نوخالی از جمله این منکرات است. کسب حمایت از مراکز قدرت و کسب توانمندی از دولت‌های دیگر را شاهد هستیم، گویی اصلاً خودمان دولتی نداریم. قطع رابطه نیز منکر است. معروف همان گفتگوست. سید بزرگ و تأثیرگذار و کارآمد و گفتگوگر و باز اندیش زیست. به این ترتیب می‌توانیم از لبنان حمایت کنیم و به بزرگان آنکه سید در رأس آن‌ها قرار دارد وفادار بمانیم. او با مؤسسات خود، مؤسسات احسان و عطاء و نیکوکاری هم چنان در بین ما حضور دارد و زنده است.
پیام سید حسن نصر الله دبیرکل حزب الله
در ادامه مراسم، محمد فنیش وزیر دولت لبنان، پیام سید حسن نصر الله دبیرکل حزب الله را قرائت کرد. در پیام ایشان آمده است:
مثال علامه راحل، مثال مصلحان بزرگی است که هیچگاه از خاطره‌ها نمی‌روند که گذشت زمان آن‌ها را به باد فراموشی بسپرد. بلکه او به خاطر سهمی که در بیداری و آگاهی و تحول جامعه و امت ما داشته است، همیشه در باور و خرد ما حضور دارد. تاریخ در صفحات روشن خود، سهم فعال او را در پایه گذاری بیداری اسلامی و طرح نهضت اسلامی ثبت خواهد کرد. حضرت سید فضل الله یکی از ارکان برجسته جنبش اصلاح دینی معاصر و تربیت نسل مکتبی به شمار می‌رود، آن هم در دورانی که دین در زندگی عمومی مردم در اوج غربت خویش قرار داشت و جریان‌ها و گرایش‌های فکری و فلسفی مادی و طرح‌ها و معادله‌ها و قدرت‌های سیاسی و نظام‌های حکومتی برآمده از آن‌ها سیطره داشتند.
ما از شادمانی خود را از موفقیت حرکت مردمی و اسلامی مصر اعلام می‌داریم که توانست به بعضی از اهداف خود جامه عمل بپوشاند. امید ما این است که مصر نقش و جایگاه بایسته خود را به عنوان یک قدرت اساسی برای مقابله با طرح‌های صهیونیستی و کمک به قضیه فلسطین بازیابد و ایفای نقش عربی برای مقابله با چند دستگی‌ها و فتنه افروزی‌ها و تعصب آفرینی‌ها را از سر بگیرد.
همین طور تأکید می‌داریم که دخالت‌های خارجی در سوریه و فتنه افروزی باید متوقف شود و گفتگو به عنوان تنها ابزار گذار از بحران مورد تأکید قرار گیرد و برای توقف خونریزی‌ها و حفظ جایگاه و یکپارچگی و نقش پیشگام سوریه در حمایت از مقاومت و مقابله با طرح‌های صهیونیستی اصلاحات لازم صورت گیرد.
ما در لبنان با تهدیدات و تجاوزات دشمن رو به رو هستیم و به مقاومت به عنوان یکی از اجزای معاله قدرت دست یازیده‌ایم. معاله قدرتی که توانست سرزمین ما را آزاد کند و دشمن را متزلزل کرده و از میهن حمایت به عمل آورد. این معادله از مردم و ارتش و مقاومت تشکیل شده است. ما از نیروهای سیاسی می‌خواهیم که به اظهار نظرهای سیاسی خود توجه داشته باشند و از دامن زدن به تعصبات پرهیز کنند. زیرا این کار‌ها به همبستگی همگانی آسیب می‌زند و بعضی از نادانان و غلوگران از این فرصت سوء استفاده کرده و به چند دستگی دامن می‌زنند و صلح و ثبات داخلی را در معرض خطر قرار می‌دهند.
در سالروز رحلت راحل بزرگ، می‌خواهیم که موضع گیری‌های ایشان مورد بازخوانی قرار گیرد و روش ایشان که مبتنی بر گفتگو و مدارا با هم وطنان و فرزندان امت اسلامی و حفظ وحدت اجزای جامعه و تحکیم توانمندی‌های آن و پای فشاری بر مقاومت در برابر تجاوزگران و اشغالگران و دست یازیدن به مقاومت و نقش آن و استفاده از دستاوردهای آن در بازگرداندن سرزمین و قادر ساختن دولت در گسترش حاکمیت خود و حمایت از میهن و مردم می‌باشد، مورد اقتدا و الگوگیری قرار گیرد.
سلام به روح سید و استاد ما آیت الله سید محمد حسین فضل الله.
ما عهد می‌بندیم که همواره بر موضع دینی و مکتبی خویش که به مسائل میهن و امت اسلامی و مردم توجه دارد، باقی بمانیم تا همپای آرمان‌های سید در ارائه یک الگوی دینی دارای ابعاد گوناگون و همخوان با بایسته‌های رشد و ارتقای ملی و قومی و انسانی، در چارچوب ارزش‌ها و احکام و مفاهیم اسلام حرکت کنیم.
در ادامه این مراسم دکتر سلیم العوا اندیشمند برجسته جهان اسلام به ایراد سخن پرداخت. ایشان در بخشی از سخنان خویش درباره علامه مرجع سید فضل الله اظهار داشت:
مسائل از شمارش بیرون هستند. برای چند ساعت به بیروت آمدم، آن هم برای کاری که به خود من تعلق داشت. نیت من این بود که با برادرم سید علی فضل الله تماس بگیرم.
سید را در کنفرانس تهران شناختم. کنفرانسی برای مقاومت امت اسلامی در برابر دشمن صهیونیستی. دیدم در برابر مردی بس بزرگ و جلیل القدر قرار دارم. آنچه را که می‌گوید، خوب می‌داند و آنچه را می‌داند، خوب می‌گوید.
دغدغه او وحدت اسلامی و وحدت مقاومت در برابر دشمن صهیونیستی بود. در باره جنبش‌های اسلامی و فعالیت‌های آن‌ها و تعصبات موجود با یکدیگر بسیار صحبت کردیم. این مرد بزرگ، در زندگی خود جنبش‌های اسلامی را پرورش داد و ما نیز به او احترام می‌گذاریم و به عنوان یک دعوتگر دوستش داریم.
خاطره‌هایی که از این سید بزرگ داریم، بسیارند. ما از آن دسته افراد نیستیم که حزن و اندوه آن‌ها را زمینگیر نماید. حرف ما حرف سموئیل است که گفت: هر وقت از ما سیدی مُرد، سیدی دیگر برخاست.
در ادامه برنامه ناجی البستانی وزیر سابق دولت لبنان به سخنرانی پرداخت. او در بخشی از سخنرانی خویش در باره سید چنین گفت:
سید حجت در دین بود، همان طور که حجت در دنیا نیز بود. او فقیه مجددی بود که حوزه‌های دینی و سیاسی را اداره می‌کرد، به مسائل امت اسلامی توجهی تام داشت، به فقرا و نیازمندان و سختی کشیدگان توجه داشت، او نهادهای علمی و دانشگاهی و اجتماعی و پزشکی تأسیس کرد، سالخورده و جوان مجذوب او بودند، حقوق زن را مطرح و از آن دفاع نمود و باور نداشت که زن شهروند درجه دوم جامعه باشد.
توجهی مبرم داشت که اسلام را در لباسی سفید و روشن ارائه دهد، به مصاف محورهای غربی رفت که سعی داشتند که اسلام را به تروریسم متهم کنند و توانست همه آن کسانی را که کوشش داشتند سیمای نورانی اسلامی را که او نماینده‌اش بود و مقاومتی را که او به راه انداخته بود و تا آخرین لحظات زندگی خود از آن دفاع می‌کرد، خدشه دار کنند، شکست دهد.
رحمت و مهربانی اسلام و محبت مسیحیت را با هم داشت و در نظر مسلمان و مسیحی قدیس و محترم بود. انزوا گزین نبود و مرد میدان علم و عمل بود. همواره این حدیث امام علی (ع) را تکرار می‌کرد: علم و دانش از آن کسی است که بداند و سپس عمل نماید و بعد از آن عملش با علمش موافقت داشته باشد.
حجة الاسلام والمسلمین شیخ حسن صفار از علمای برجسته عربستان سعودی نیز در این مراسم سخنرانی کرد. او در تبیین شخصیت مرجع راحل چنین گفت:
اگر چه مصلحان و مجددان در جوامع بشری اندک هستند، اما اگر تعدادی از آن‌ها در میدان‌های اجتماعی، فرصت موفقیت عملی پیدا کنند، در این بین بسیار انگشت شمار هستند.
فقید راحل ما علامه مرجع سید فضل الله (رضوان الله تعالی علیه) از این دسته بسیار اندک برگزیده هستند که مورد محبت و مهر خداوند متعال قرار داشتند و خداوند به آن‌ها توفیق عنایت فرمود که با اندیشه‌ها و آرای نوگرایانه و اصلاحی خویش، راه عمل و تجسم را بگشایند.
او موفق شد بسیاری از اندیشه‌هایی را که بشارت داده و از آن‌ها سخن رانده بود، در سیره عملی خویش به نمایش بگذارد. او توانست این اندیشه‌ها را به برنامه‌ای موفق تبدیل نماید و امکان اصلاح و تغییر را به اثبات برساند و با این کار حجت را بر همه آرزومندان نوگرایی و اصلاح تمام کند.
اگر میزان درد‌ها و رنج‌هایی را که او در مسیر جهادی خویش، از جریان‌های گوناگون داخلی و خارجی تحمل کرد، به خوبی درک کنیم، آن وقت نسبت به موفقیت‌های بزرگی که او تحققشان بخشید، با دید واقعگرایی و انصاف نگاه خواهیم کرد.
در پایان این مراسم، حجة الاسلام والمسلمین علامه سید علی فضل الله خطیب جمعه بیروت و فرزند برومند سید راحل، به ایراد سخنرانی پرداخت. او در بخشی از سخنان خویش اظهار داشت:
در این مناسبت، بر احساسات و عواطف خود لجام می‌زنیم و در برابر کسانی که اصرار دارند، سید را در عقل و قلب و باور خویش، از لحاظ سیره و اندیشه و روش و خط حاضر بیابند، از دائره حزن و اندوه فاصله می‌گیریم.
سید از طریق ارتباطات و حرکت خویش، گام به سوی زندگی گذاشت. آرزویش این بود که انسان، انسان خدا و زندگی شود و محبت به مسأله زندگی او تبدیل گردد و علم و اندیشه او، علم و اندیشه دنیایی شود که بکوشد درخت محبت و نیکی بکارد. درختی که با تعصب و خرافات و غلو آشنایی نداشته باشد.
سید توانست بین بسیاری از مردم و دین مصالحه ایجاد نماید. به بسیاری از مردم، همان‌هایی که بیرون از دین به شمار می‌آمدند، می‌گفت که دین در بسیاری از کارهای نیک آن‌ها و ارزش‌هایی که بدان‌ها باور دارند حضور دارد. او با این کار‌ها آن‌ها را به دامان دین باز می‌گرداند.
سید خیلی خوب زبان زمانه را بلد بود و به خوبی از میزان تأثیرگذاری رسانه‌های هنری روی زندگی جوانان آگاهی داشت، او به خوبی می‌دانست که کنار کشیدن از این میدان یا پشت کردن به آن، یعنی در اختیار قرار دادن عرصه به دیگران است تا بتوانند دیدگاه‌های خود را ارائه کنند. از این رو به روش‌های جایگزین اهتمامی ویژه داشت.
از این رو در برابر کسانی که می‌خواستند به زندگی به عنوان یک ارزش و نعمت آسیب بزنند، ایستاد و این کار را زیاده روی و اذیت می‌دانست که درست نیستند.
در جایگاه از توانمندی‌های زندگی، سید در کنار جوانان ایستاد. او شکوفایی آینده و حرکت برای ریشه کنی فساد و عقب ماندگی را در وجود همین جوان‌ها می‌دید.
از این همین جایگاه، در کنار زنان ایستاد، خواستش این بود زنان به عنوان نیرویی که اسم دین و تمدن و مدنیت، نقش بایسته‌اش به تعطیلی کشیده شده است، نقش خود را بازیابد و فرهیخته و ابداعگر و مجاهد و انقلابی و مکتبی شود.
سید در حاشیه قضایای معاصر قرار نداشت، از این رو خواهان همراهی دین و سیاست بود. او بی‌طرفی را کنار کشیدن از عرصه زندگی می‌دانست. بر این نظر بود که بی‌طرف‌ها، مشل همه ملت‌هایی می‌باشند که در پی آزادی و جایگاه بایسته خود هستند.
او بدون اتخاذ موضع گیری‌های نمایشی و مجامله کردن، بازیابد گفتگوی مبتنی بر محبت و مهرورزی، موانع و نیات و احکام نابودگرانه را از بین می‌برد.
همین طور به گشایش و بازاندیشی به عنوان شرط زیست مشترک و ارتباط با دیگران باور داشت.
دغدغه‌اش وحدت امت اسلامی بود. او به خوبی درک کرده بود که خطر ناشی از تفرقه و چند دستگی، خطرناک‌تر از خطر استکبار جهانی برای امت اسلامی است. باید دید که آیا سلاحی خطرناک‌تر از تعصب مذهبی برای امت اسلامی وجود دارد؟
فلسطین برای او یک نشانگر و قطب نما و معیار و میزان بود. از این رو همواره در برابر استکبار جهانی حامی رژیم صهیونیستی موضعی ثابت داشت.
چالش‌هایی که امروز در بیشتر عرصه‌های عربی و اسلامی با آن‌ها روبرو هستیم، تأکید می‌دارد که چه قدر به کسانی مانند سید نیاز داریم. ما نیازمند کسانی هستیم که بکوشند پل‌های بسته بین عقل‌ها و قلب‌ها و مناطق و کشور‌ها را باز کنند.
به نوبه خود تأکید می‌کنیم که خسته نمی‌شویم و با همراهی شما این راه را ادامه خواهیم داد.
در میهن خود، بر وحدت مسلمان و مسیحی تأکید می‌کنیم. زیرا در برابر هر بحرانی و خطری، دژ محکم همین وحدت است. وحدت راه ما برای حل مشکلات معیشتی و حیاتی مردم است. مردم در تنگنا قرار دارند و خواسته‌ها بسیارند. اول از همه مشکل برق قرار دارد و بحران نان و فقرا را نیز پایانی نیست.
در جامعه اسلامی، نیز بر وحدت تأکید می‌کنیم. باید دروازه‌های فتنه را بست. بیایید گفتگو کنیم و یکدیگر را نصیحت نماییم، یکدیگر را به حق و صبر نصیحت کنیم. زیرا سرنوشت ما یکی است و دغدغه‌های ما یکی است که در رأس آن‌ها قضیه فلسطین و قدس قرار دارد.