17 صفر 1440 هـ برابر با 4 آبان 1397 هـ و 26/١٠/2018
مطالب مهم خطبه اول: اول – مسئولیت خانوادگی / دوم – همسایگی / سوم – مهار فرصت‌طلبان و زراندوزان / جامعه به این مهربانی نیاز دارد.
مطالب مهم خطبه دوم: معیارهای دوگانه سیاست بین المللی / قتل یک انسان در جنگل، جنایت نابخشوده‌ای است / آیا دولت‌های منطقه با همدیگر همکاری دارند؟ / زایمان تشکیل دولت.
خطبه اول:
با توجه به وضعیت وخیم اقتصادی که از سال 2008 دنیا با آن روبروست و جنگ‌های اخیر وظیفه دینی ما چیست؟ فقر حالتی عمومی است که در طول تاریخ وجود داشته است. حتی در دولت‌های پیشرفته نیز فقیر وجود دارد. همین‌طور می‌دانیم که فرایند جهانی شدن در کشورهای که در بالاترین درجات مدرنیسم قرار دارند باعث شده است گروه‌هایی از مردم فقیر ایجاد شوند که شاید قوت روزانه خود را پیدا نکنند.
اما در کشورهایی که دولت وجود ندارد یا فساد در آن‌ها فراگیر است و مقدرات آن به دسته‌ای اندک از سرمایه‌داران قرار گرفته است و مردم جز به صورت رشوه و آن هم در ایام انتخابات بهره‌ای ندارند، برای ما ضروری است که به صورت جدی به مسئولیت اجتماعی فکر کنیم. روشی که در آن جامعه می‌کوشد تا جایی که امکان دارد، با دست خود خارها را از پای خود درآورند. در همین زمینه می‌خواهیم به یادآوری برخی نکات بپردازیم:
اول – مسئولیت خانوادگی
در تمام خانواده‌ها افراد غنی و برخوردار وجود دارند. آن‌ها به خاطر قرابت باید مراقب نیازمندان و نیازهای اساسی آنان باشند. نباید به نحوی شود که یکی سیر و دیگری گرسنه باشد. نباید فرزندان یکی از همه امکانات آموزشی برخوردار باشد و فرزندان یکی دیگر از حداقل‌های آموزشی نیز بهره‌ای نداشته باشند.
شاید یک فرد نتواند به همه این‌ها رسیدگی کند، اما اگر توانمندان خانواده صندوقی ایجاد کنند و هر کدام به اندازه توان خود در آن پول قرار دهند تا باعث رفع نیاز حاجتمندان شود. چون هر کس فقط به مشکلات خود می‌اندیشد و به مسئولیت‌های اجتماعی خود نمی‌اندیشد. در حالی که خداوند می‌فرماید: «وَأُوْلُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِی كِتَابِ اللهِ» البته این آیه در باب ارث وارد شده است، ولی به یک اصل کلی در همه زمینه‌های دیگر نیز اشاره می‌نماید.
دوم – همسایگی
اگر محل زندگی را اصل قرار دهیم، آیا هر ساکنان یک مجتمع مسکونی نمی‌توانند با اقدامات کوچک خود قدری از مشکلات فقرا بکاهند. افرادی که بیرون از خانواده او هستند و دست نیاز به سوی او دراز کرده‌اند؟
به جای این که غذای بسیاری را دور بیندازیم، می‌شود خیلی ساده و آسان، این غذاها را جمع کرد و به نیازمندان مجتمع و محله‌ای که در آن زندگی می‌کنیم برسانیم. در روایتی از امام رضا(ع) آمده است که فردی به امام عرض کرد: غلامی میوه‌ای را نیم‌خورده رها کرد. امام فرمود: سبحان الله! اگر شما نیاز ندارید مردمی هستند که نیازمندند. آن را به کسانی بخورانید که به آن نیاز دارند. همین چنین وقتی ابن ملجم به امام علی(ع) ضربت زد، آن حضرت فرمود: «خدا را خدا را در مورد همسایگانتان. چون وصیت پیامبرتان است. آن حضرت آن قدر در مورد همسایه‌ها توصیه کرد که گمان کردیم ارث می‌برند.»
سوم – مهار فرصت‌طلبان و زراندوزان
وقتی دولت وجود ندارد، معمولاً مردم به سوء استفاده از نیازهای مردم می‌پردازند. از این رو در شرایط فساد و جنگ، دسته‌ای از همین مردم فقیر که فرصتی به دست آورده‌اند، فراموش می‌کنند که خودشان نیز از میان همین مردم برخاسته‌اند. از این رو دچار بخل می‌شوند. برخی دیگر شدیدتر از مفسدان دولتی، به ظلم و جور علیه مردم فقیر دست می‌زنند.
برق را مثال می‌زنیم. البته قصد محکوم کردن نداریم و از باب پرداختن به واقعیات است. هزینه واقعی گرفتن برق چقدر است؟ مصرف، مراقبت و حالت‌های فوق العاده را نیز در نظر بگیرید. سود معقولانه‌ای را نیز به آن بیفزایید. آیا این بهای برق همان چیزی است که امروز از مردم گرفته می‌شود؟ من تخصصی در این زمینه ندارم، ولی آیا همه مردم از سوء استفاده و فرصت طلبی در این زمینه حرف نمی‌زنند و بسیاری از مردم یک سوم یا نیمی از حقوق خود را صرف پرداخت هزینه برق نمی‌کنند؟
جامعه به این مهربانی نیاز دارد
باید به این موضوع فکر کنیم که روزی این مشکل ممکن است برای فرزندان خودمان پیش آید. پیامبر خدا چه فرمود؟ فرمود: «تحنَّنوا على أیتام النّاس یتحنَّن على أیتامكم؛ به ایتام مردم مهربانی کنید تا به ایتام خود شما مهربانی کنند.» اگر رحمت و مهربانی همگانی شد و به روش برخورد با همدیگر تبدیل گردید، فرزندان شما نیز کسانی را خواهند یافت که به آنان مهربانی کنند.
خداوند مشکل قارون را چگونه به تصویر می‌کشد؟ همان کسی که همیشه او را مورد لعن و نفرین خود قرار می‌دهیم و از او تبری می‌جوییم. خداوند می‌فرماید: «إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَیهِمْ وَآتَینَاهُ مِنَ الكُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُوْلِی القُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لاَ تَفْرَحْ إِنَّ الله لاَ یحِبُّ الفَرِحِینَ * وَابْتَغِ فِیمَا آتَاكَ الله الدَّارَ الآخِرَةَ وَلاَ تَنسَ نَصِیبَكَ مِنَ الدُّنْیا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ الله إِلَیكَ وَلاَ تَبْغِ الفَسَادَ فِی الأَرْضِ إِنَّ الله لاَ یحِبُّ المُفْسِدِینَ * قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِی أَوَ لَمْ یعْلَمْ أَنَّ الله قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ القُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعاً وَلاَ یسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ المُجْرِمُونَ * فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قَالَ الَّذِینَ یرِیدُونَ الحَیاةَ الدُّنْیا یا لَیتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِی قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ *وَقَالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَیلَكُمْ ثَوَابُ اللهِ خَیرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا یلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ * فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ ینصُرُونَهُ مِن دُونِ الله وَمَا كَانَ مِنَ المُنتَصِرِینَ * وَأَصْبَحَ الَّذِینَ تَمَنَّوْا مَكَانَهُ بِالأَمْسِ یقُولُونَ وَیكَأَنَّ الله یبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَیقْدِرُ لَوْلا أَن مَّنَّ الله عَلَینَا لَخَسَفَ بِنَا وَیكَأَنَّهُ لاَ یفْلِحُ الكَافِرُونَ»(القصص: 76- 82).
سخن خود را در این زمینه با بیانات امیرالمؤمنین علی(ع) به پایان می‌بریم که شباهت بسیاری با وضعیت امروز ما دارد. فرمود: «اضْرِبْ بِطَرْفِكَ حَیثُ شِئْتَ مِنَ النَّاسِ، فَهَلْ تُبْصِرُ إِلاَّ فَقِیراً یكَابِدُ فَقْراً، أَوْ غَنِیاً بَدَّلَ نِعْمَةَ اللهِ كُفْراً، أَوْ بَخِیلاً اتَّخَذَ الْبُخْلَ بِحَقِّ اللهِ وَفْراً، أَوْ مُتَمَرِّداً كَأَنَّ بِأُذُنِهِ عَنْ سَمْعِ الْموَاعِظِ وَقْراً! أَینَ خِیارُكُمْ وَصُلَحَاؤُكُمْ؟! وَأَینَ أَحْرَارُكُمْ وَسُمَحَاؤُكُمْ؟! وَأَینَ الْمُتَوَرِّعُونَ فی مَكَاسِبِهِمْ، والْمُتَنَزِّهُونَ فِی مَذَاهِبِهمْ؟! أَلَیسَ قَدْ ظَعَنُوا(ارتحلوا) جَمِیعاً عَنْ هذِهِ الدُّنْیا الدَّنِیةِ، وَالْعَاجِلَةِ المُنَغِّصَةِ، وَهَلْ خُلِّفْتُمْ إِلاَّ فِی حُثَالَة لاَ تَلْتَقِی بِذَمِّهِمْ الشَّفَتَانِ، اسْتِصْغَاراً لِقَدْرِهِمْ، وَذَهَاباً عَنْ ذِكْرِهِمْ؟! فَـ(إِنَّا للهِ وَإِنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ)،(ظَهَرَ الْفَسَادُ) فَلاَ مُنْكِرٌ مُغَیرٌ، وَلاَ زَاجرٌ مُزْدَجِرٌ. أَفَبِهَذَا تُرِیدُونَ أَنْ تُجَاوِرُوا الله فِی دَارِ قُدْسِهِ وَتَكُونُوا أَعَزَّ أَوْلِیائِهِ عِنْدَهُ؟ هَیهَاتَ! لَا یخْدَعُ الله عَنْ جَنَّتِهِ، وَلَا تُنَالُ مَرْضَاتُهُ إِلَّا بِطَاعَتِهِ. لَعَنَ الله الْآمِرِینَ بِالْمَعْرُوفِ التَّارِكِینَ لَهُ، وَالنَّاهِینَ عَنِ الْمُنْكَرِ الْعَامِلِینَ بِهِ؛ به هر سو میخواهی نگاه کن! آیا جز فقیری می‌بینی که با فقر دست و پنجه نرم می‌کند؟ یا ثروتمندی که نعمت خدا را کفران کرده و با بخل ورزیدن در ادا حقوق الهی، ثروت فراوانی گرد آورده است؟ یا سرکشی که گوش او از شنیدن پند و اندرزها کر است؟ عبرت گرفتن از دنیا کجایند خوبان و صالحان شما؟ کجایند آزادمردان و سخاوتمندان شما؟ کجایند پرهیزگاران در کسب و کار؟ کجایند پاکیزگان در راه و رسم مسلمانی؟ آیا جز این است که همگی رخت بستند و رفتند؟ و از این جهان پست و گذران و تیرهکننده عیش و شادمانی گذشتند؟ مگر نه این است که شما وارث آن‌ها بر جای آنان تکیه زدید و در میان چیزهایی بیارزش قرار دارید که لبهای انسان به نکوهش آن میجنبد؟ تا قدر آن‌ها را کوچک شمرده و برای همیشه یادشان فراموش گردد. پس در این نگرانیها باید گفت: انا لله و انا الیه راجعون. فساد آشکار شد، نه کسی باقیمانده که کار زشت را دگرگون کند و یا از نافرمانی و معصیت باز دارد، شما با چنین وضعی میخواهید در خانه قدس الهی و جوار رحمت پروردگاری قرار گیرید؟ و عزیزترین دوستانش باشید؟ هرگز! خدا را نسبت به بهشت جاویدانش نمی‌توان فریفت و جز با عبادت، رضایت او را نمی‌توان به دست آورد، نفرین بر آنان که امر به معروف می‌کنند و خود ترک مینمایند و نهی از منکر دارند و خود مرتکب آن می‌شوند.»
امام باقر(ع) خطابی به شیعیان خود دارد. خیثمه می‌گوید: برای خداحافظی نزد امام باقر(ع) رفتم. فرمود: «یا خَیثَمَةُ أَبْلِغْ مَنْ تَرَى مِنْ مَوَالِینَا اَلسَّلاَمَ وَ أُوصِیهِمْ بِتَقْوَى اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ وَ أَنْ یعُودَ غَنِیهُمْ عَلَى فَقِیرِهِمْ وَ قَوِیهُمْ عَلَى ضَعِیفِهِمْ وَ أَنْ یشْهَدَ حَیهُمْ جَنَازَةَ مَیتِهِمْ وَ أَنْ یتَلاَقَوْا فِی بُیوتِهِمْ فَإِنَّ لقیا لِقَاءَ بَعْضِهِمْ بَعْضاً حَیاةٌ لِأَمْرِنَا رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا؛ ای خیثمه هر کس از دوستان ما را می‌بینی سلام برسان و آن‌ها را به تقوای خدای بزرگ سفارش کن و اینکه توانگرشان بر فقیرشان توجه کند و قویشان بر ضعیف و زنده آن‌ها بر جنازه میتشان حاضر شوند و در منازل به ملاقات یکدیگر روند، زیرا ملاقات آن‌ها با یکدیگر موجب زنده ساختن امر ماست، خدا رحمت کند بنده‌ای را که امر ما را زنده دارد.»
خطبه دوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
منطقه هم چنان به حادثه خطرناکی چشم دوخته است که همین اواخر در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه روی داد. حادثه‌ای که همچنان پیامدهای سیاسی و رسانه‌ای آن به گوش می‌رسد.
معیارهای دوگانه سیاست بین المللی
کاری به ماهیت ماجرا نداریم؛ اما معتقدیم نوع پرداخت دولت‌ها به این قضیه باید بر اساس حقوق بشر، حمایت از مردم‌سالاری و آزادی بیان باشد نه این که از این مسئله استفاده سیاسی نمایند و بازخواست از این موضوع به صورت گفتگوهای غیرعلنی درآید و از آن برای تقویت موضع، تصفیه حساب یا باج‌گیری سیاسی استفاده کنند. هر چند که نمی‌بینیم طرفی که در افکار جهانی قدرت مهمی باشد، از نظر حقوقی و قانونی به این قضیه پرداخته باشد.
ما این حادثه را محکوم می‌کنیم و خواستار بررسی روشن و شفافی در این زمینه هستیم؛ اما باید به معیارهای دوگانه حاکم بر سیاست بین الملل در برخورد با این قضایا اشاره کنیم. انسان چاره‌ای ندارد جز این که این گفته شاعر را به یاد آورد:
قتلُ امرئٍ فی غابةٍ جریمةٌ لا تُغتفرْ
وقتلُ شعبٍ آمنٍ مسألة فیها نظرْ
قتل یک انسان در جنگل، جنایت نابخشوده‌ای است
اما کشتن ملتی بی‌گناه، مسئله‌ای است که باید مورد بررسی قرار گیرد
همه این‌ها نشان دهنده آن است که در مجموعه ارزش‌های سیاست جهانی فساد وجود دارد. به هر حال ما به عنوان مسلمان باید از نحوه برخورد دولت‌های غربی با دولت‌ها و ملت‌ها و حتی حاکمان و افراد خودمان عبرت بگیریم. باید ببینیم که وقتی در رابطه با این دولت‌ها حادثه‌ای رخ دهد یا در رابطه با حقوق بشر که دولت آمریکا و دولت‌های دیگر مدعی حمایت از آن هستند، واقعه‌ای روی دهد چه کارهایی انجام می‌دهند.
دولت آمریکا با توجه به مواضعی که در این قضیه گرفته است، می‌کوشد از دید منافع تجاری یا رژیم صهیونیستی با این قضیه برخورد کند و ابایی ندارد که اعلام کند می‌خواهد ثروت‌های ما به یغما ببرد و به ما نگاهی مانند گاو شیری دارد و می‌خواهد سلاح‌های خود را به ما بفروشد به شرط این که فقط در درگیری‌های داخلی به کار ببریم.
آیا دولت‌های منطقه با همدیگر همکاری دارند؟
با توجه به این شرایط ما خواستار بازنگری ملی، عربی و اسلامی به همه سیاست‌های پیشین هستیم. چون اگر این سیاست ادامه یابد و هر کشوری بکوشد به ضرر کشورهای همسایه و برادر خود بر دامنه نفوذ و حضور خود بیفزاید که با آرمان‌های اسلامی و آزادی‌خواهی ما هماهنگی ندارد، چیزی از کشورهای ما باقی نخواهد ماند. چون تجارب پیشین ثابت کرده است که یک دولت بدون مشارکت کشورهای دیگر نمی‌تواند از منطقه استفاده‌ای ببرد. مگر این که وارد جنگ‌های داخلی ویرانگر، نابودی جمعی، توطئه علیه همدیگر و فرسوده کردن توانایی‌های گوناگون شود که در نهایت به سود قدرت‌های حاکم تمام خواهد شد.
ما بر ضرورت همکاری مشترک میان دولت‌های منطقه، استفاده از توانایی‌ها برای حمایت از منافع کشورهای خود، تلاش برای تقویت حضور کشورهای اسلامی و عربی در مسائل منطقه و تکیه بر شاخصه اسلامی عالی برخی از دولت‌ها برای تحقق همگرایی و وحدت در میان کشورهای اسلامی تأکید می‌کنیم.
این واقعیت ایجاب می‌کند که تمام جنگ‌های منطقه از یمن گرفته تا سوریه متوقف شود و صلح و ثابت داخلی به بسیاری از کشورها که دچار ناآرامی‌های داخلی هستند نظیر بحرین بازگردد. باید ثبات به لیبی برگردد و از این کشور در برابر روند غارت و چپاول حمایت شود. باید پیوستن به سیاست محاصره کردن ایران متوقف گردد. چون هر چه زمان طول بکشد، نمی‌توان کسی را به زانو درآورد.
باید از سیاست آشتی میان دولت‌های منطقه برای تقویت صلح و ثبات داخلی در میان آن‌ها پیروی کرد. البته به گونه‌ای که تمام طیف‌های موجود در کشورها به حقوقشان برسند. این امر باعث می‌شود که کشورهای ما حفظ شوند و از درآمدن به خدمت منافع بین المللی دور شوند. آن‌ها ما را در حاشیه سیاست و اقتصاد خود و در موقعیت پایین‌تر می‌خواهند. اگر به خداوند باور داشته باشیم، تردیدی وجود ندارد که بازگشت به همبستگی اسلامی و عربی عامل سنگینی ترازوی ما نزد خداوند است و اگر به ارزش‌های عربی باور داشته باشیم، به مفاهیم و ارزش‌های عربی نیز نزدیک است.
زایمان تشکیل دولت
در خاتمه باید اشاره کنیم که امیدواریم زایمان تشکیل دولت در لبنان فرصتی برای نحوه مدیریت سیاسی این کشور باشد. چون عرف شده است که تشکیل دولت به تأخیر افتد. به گونه‌ای که انسان احساس می‌کند مذاکره میان جریان‌های سیاسی بیش از آن که مذاکره برای تأمین منافع مردم باشد، به مانند مذاکره تجار است. این روند کشور را به ساحل امن نخواهد رساند. بعد از همه پیچیدگی‌های به وجود آمده، ما می‌خواهیم که همه در این راستا تلاش کنند. بعد از این جای اعتراضی نیست تا روند تشکیل دولت را متوقف کند.
مردم از رهبران خود انتظار دارند که خبر پایان یافتن تشکیل دولت و مقابله با مشکلات اقتصادی کشور را بشنوند؛ مانند دیون عمومی کشور، بحران‌های معیشتی شامل آب، برق و آلودگی، تأمین ابزارهای لازم برای حمایت از مردم در برابر سیل و سرما، روشن کردن شب‌های تار، اشتغال‌زایی برای مردم به منظور برخوردار شدن از روزی شرافتمندانه، اندیشیدن به آینده شهروندان و فرزندانشان تا صیانت از کشور در برابر دشمنی که هنوز هم پیام‌های تهدیدآمیز می‌فرستد و ساخت تپه‌های مصنوعی در مرزهای فلسطین اشغالی آخرین این پیام‌های تهدید نیست. هر قدر که کشورهای منطقه برای به رسمیت شناختن دشمن صهیونیستی هروله کنند و رابطه خود را با این رژیم عادی بسازند، باز هم دشمن صهیونیستی تهدید راهبردی برای کل منطقه است.
