مصاحبه روزنامه لبنانی الشرق با علامه سیدعلی فضل الله<o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
مقدمه<o:p></o:p>
محال است که در یک ساعت بتوان از همه چیز با علامه سید علی فضل الله فرزند مرجع راحل علامه سید محمد حسین فضل الله سخن گفت. زیرا موضوعات زیاد و غیرقابل شمارش هستند. از لبنان گرفته تا مشکلات سیاسی و فقهی و شرعی دنیای اسلام. اینکه یک فرد فرزند کسی هم چون سیدمحمدحسین فضل الله باشد، مسؤولیت و امانتی است که طبق آموزههای پدری که دوست و دشمن به او احترام میگذاشتند و مناره دین و علم را در او وجود می دیدند، باید با صداقت آن را به دوش بکشد. <o:p></o:p>
سید علی با نور ایمان به آینده مینگرد. او آن قدر مردمدار است که تلفنش دائماً زنگ میزند. به حرف هر نیازمندی گوش جان میسپارد و پاسخ میدهد و به حرفهای هر صاحب مشکلی گوش میدهد و برای مشکلش چاره جویی مینماید. او کلمات خود را خیلی حساب شده انتخاب مینماید. شاخص جهادی او هنوز هم متوجه اسرائیل و آمریکاست. توجه او به تعمیق وحدت در بین مسلمانان و همه آن کسانی است که به پیامبر و قرآن کریم ایمان دارند. او علاوه بر نهادهایی که به فقرا و نیازمندان رسیدگی مینماید و صدقه و زکات را به آنان میرسانند، در رأس جمعیت مبرات خیریه نیز قرار دارد که عهده دار کفالت چهار هزار یتیم میباشد. <o:p></o:p>
میخواهیم پیش از امور دنیوی، از بعضی مسائل دینی آغاز کنیم و به مسائل اختلافی بپردازیم، اما سید علی بارها نحوه پرداختن به اختلافات را نشان داد و اظهار داشت او منتظر روزی است که حداقل مسلمانان را متحد ببیند. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
اختلاف در آغاز ماهها<o:p></o:p>
• ابتدا به اختلاف موجود در بین شیعیان و سنیها، شیعیان با شیعان و سنیها و سنیها در باره آغاز و پایان ماه رمضان بپردازیم. <o:p></o:p>
• آرزوی من این است که اختلاف در آغاز و پایان ماه مبارک رمضان به پایان برسد. خصوصاً که یکی از اهداف ماه رمضان تحکیم وحدت مسلمانان و تأکید بر نقاط اشتراک آنان است. از این رو آرزوی من این است که مسلمانان با یکدیگر همکاری کنند و این مشکل را که همیشه باعث بروز اختلاف و تفرقه در بین آنها بوده است، حل کنند. این اختلاف تا اندازهای است که حتی در درون یک خانه هم در باره آغاز ماه روزه اختلاف است. این وضعیت به وجهه وحدت آنان در برابر جهانیان آسیب وارد مینماید. از این رو باید گفتگوهایی بین علمای مسلمان و دانشمندان فلکی صورت بگیرد تا به راه حل بینجامد. ما بر این عقیده هستیم که استفاده از علم فلک کمک مینماید که دیدگاه مسلمانان در این باره متحد شوند. زیرا علم بیطرف است و دقت بیشتری دارد. چرا که رؤیت صرف ممکن است از فردی به فرد دیگر فرق کند. <o:p></o:p>
به هر حال، خواست ما این است که وقتی در باره روز عید یا اول ماه رمضان اختلافی پیش آمد، این امر باعث بروز تشنج در بین مسلمانان و پیروان یک مذهب نشود و باید به عنوان پیامد تنوع در نظر و اجتهاد در نظر گرفته شود و پذیرفته گردد. تا زمانی که همگان به یک نظر برسند و مسلمانان در باره آغاز و انجام ماه اتفاق نظر پیدا کنند. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
استحباب زیارت قبور<o:p></o:p>
• صبح روز عید مسلمانان به زیارت اهل قبور میروند. آیا در این باره نصی وجود دارد که آنان را به انجام این کار ملزم نماید؟ <o:p></o:p>
• زیارت اهل قبور از امور مستحب است. ولی نص الزام آوری در این باره وجود ندارد. هدف از انجام این کار، وارد کردن سرور و شادی به ارواح اموات، از طریق خواندن سوره فاتحه و اهدای ثواب آن به ارواح آنها و صدقه دادنه از طرف آنان است. این کار را حتی برای زندگانی که دوستشان داریم و در اطرافمان حضور دارند نیز انجام میدهیم. پیامبر اسلام اهتمام خاصی داشت که این امر را مورد تأکید قرار دهد. آن حضرت در دعایی که در طول ماه رمضان خوانده میشود، اولین چیزی را که در دعا متذکر میشود این است: «اللهم ادخل علی اهل القبور السرور.» <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
دست روی دست گذاشتن در نماز<o:p></o:p>
• آیا فرد شیعه میتواند مانند مسلمان سنی در نماز دست خود را روی دست بگذارد؟ <o:p></o:p>
• برای شیعه ثابت نشده است که دست روی دست گذاشتن در سنت پیامبر اسلام وجود داشته باشد. حتی در نصوص از اینکه این کار بخشی از نماز قلمداد شود، نهی شده است. شیعیان بر این عقیده هستند که این کار بعد از پیامبر اسلام اختیار شده است. ولی مانعی وجود ندارد که مسلمان برای نشان دادن خشوع بیشتر، این کار را انجام دهد. ولی نباید به عنوان بخشی از نماز این کار صورت گیرد. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
اختلاف در اذان<o:p></o:p>
• و اختلاف در اذان چطور؟ <o:p></o:p>
• در رابطه با اذان شیعی، جمله «حی علی خیرالعمل» تکرار میشود که ثابت شده است از پیامبر اسلام صادر شده است و ائمه اهل بیت که حدیثشان حدیث پیامبر خداست نیز آن را مورد تأکید قرار دادهاند. شیعیان بر این عقیده هستند که حذف این فراز از اذان در زمان عمر بن خطاب خلیفه دوم انجام گرفته است. زیرا او گمان میکرد وقتی نماز بهترین عمل باشد، مردم از جهاد رویگردان میشوند. اما جمله «اشهد أن علیاً ولی الله» مسلمانان سنی آن را جزو اذان نمیدانند، چرا که در نصوص ثابت نشده است و نیز از زمان پیامبر گرامی اسلام نیز وارد نشده است. مسلمانان شیعه نیز همین را میگویند. اینکه این فراز از ارکان نماز نیست و بیان آن نیز از باب یادآوری این حقیقت است که شیعیان معتقدند بعد از پیامبر خدا ولایت از آن امام علی (ع) است. تأکید این است که این بخش از ارکان اذان نیست. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
صدقه و قسم خوردن<o:p></o:p>
• آیا مسلمان میتواند زکات فطره را به غیر مسلمان بدهد؟ <o:p></o:p>
• زکات و زکات فطره منحصراً برای مسلمان جایز است. ولی مسلمان میتواند به غیر مسلمان صدقه بدهد. <o:p></o:p>
• آیا قسم خوردن برای ترک سیگار جایز است؟ <o:p></o:p>
• اگر انسان به خداوند سوگند بخورد که سیگار کشیدن را ترک نماید، ملزم به این کار میشود. اگر با سوگند خود مخالفت نماید، باید کفاره بدهد و کفاره در اینجا عبارت است از غذا دادن یا لباس پوشاندن به ده فقر است. در غیر این صورت باید سه روز روزه بگیرد. <o:p></o:p>
• و قسم طلاق؟ <o:p></o:p>
• در مذهب شیعه، طلاق جز با وجود دو شاهد عادل تحقق نمییابد. زن نیز باید عذر شرعی نداشته باشد و در خلال پاکی، نزدیکی صورت نگرفته باشد. حتی اگر مرد در یک مجلس، چند بار صیغه طلاق را جاری نماید، زن فقط یک بار طلاق شده است. اما اهل سنت معتقدند که طلاق تحقق مییابد حتی اگر یک شاهد عادل هم وجود داشته باشد و اگر در یک مجلس مرد سه بار اعلام نماید که زن خود را طلاق داده است، طلاق بائن صورت جاری میشود و جز بعد از ازدواج با مردی دیگر، زن نمیتواند با شوهر خود برای بار دوم ازدواج نماید. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
لاک ناخن و وضو<o:p></o:p>
• آیا لاک ناخن وضو را باطل مینماید؟ <o:p></o:p>
• لاک ناخن وضو را باطل نمیکند. مرجع راحل سیدمحمدحسین فضل الله بر این نظر بودند که لاک ناخن، حاجب چسپیده است که به پوست چسپیده است. روغن و لاک و نظایر آن مانند رنگ مو که زدودن آن الزامی نیست و حاجب به حساب نمیآید، وضو را باطل نمیکنند. نیز بین حرمت آشکار کردن ناخنهای لاک زده شده که زینت به حساب میآید با عدم بطلان وضو با لاک ناخن تناقضی وجود ندارد. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
وقت اذان افطار<o:p></o:p>
• آیا برای مسلمان شیعه جایز است که با اذان سنی افطار نماید؟ <o:p></o:p>
• اختلاف مسلمانان در این است که آیا غروب با سقوط قرص خورشید تحقق مییابد یا رفتن حمره مشرقیه؟ بعضی از فقهای شیعه بر این عقیده هستند که غروب با سقوط قرص خورشید تحقق نمییابد بلکه باید حمره مشرقیه نیز برود. از این رو اذان شیعی به اندازه ۱۳ دقیقه از اذان سنی دیرتر است. ولی بعضی دیگر از فقهای شیعه نظر مسلمانان سنی را دارند و معتقدند که غروب با سقوط قرص خورشید تحقق مییابد. نظر مرجع راحل سید فضل الله (ره) همین بود و آن را تطبیق میکرد. <o:p></o:p>
• آیا ارتباطاتی با الازهر دارید؟ <o:p></o:p>
• برای تعمیق وحدت اسلامی، خصوصاً در این برهه از زمان که مسلمانان برای مقابله با چالشهایی که در باره دین و مقدسات و شخصیتهایشان روبرو هستند و چالشهایی که از سوی کفر و استکبار جهانی علیهشان وجود دارد، به همکاری با یکدیگر نیاز دارند، همیشه نیت دیدار با شیخ الازهر و ارتباط مستقیم با ایشان، وجود داشته است. ولی تحولاتی که اخیراً در مصر به وجود آمد، این دیدار را به تأخیر انداخت. ما مشتاق هستیم که این ارتباط در نزدیکترین وقت ممکن ایجاد شود. الازهر یک مرکزیت دینی مهم است و نقشی اساسی در دنیای اسلام دارد. این علاوه بر نقش وحدت آفرینی است که شیخ الازهر میتواند انجام دهد و آن را در اظهار نظرها و پیشنهادهای گوناگون بیان کرده است. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
رابطه با آقای سیستانی<o:p></o:p>
• رابطه شما با آقای سیستانی چگونه است؟ <o:p></o:p>
• ما به همه مراجع دینی خصوصاً آقای سیستانی به دیده تقدیر نگاه میکنیم و خواستار تعمیق روابط با آنان هستیم. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
دادگاه بین المللی<o:p></o:p>
• موضع شما در باره دادگاه بین المللی چیست؟ <o:p></o:p>
• نگرانی ما این است که دادگاه بین المللی تابع تصمیمهای سیاسی حاکم بر جهان باشد. این امر میتواند دادگاه را از عدالت محوری دور نماید. تجارب متعددی وجود دارد که اطمینان به این دادگاه را با تردیدهایی مواجه میسازد و باعث میشود که صداقت این دادگاه زیر سؤال برود. ولی در عین حال تأکید میکنیم که باید برای تحقق عدالت تلاش کرد و کسانی را که به این جنایت دست زدند، جنایتی که لبنان از پیامدهای آن دردمند است، شناسایی کرد و به نتایج قطعی در این باره رسید. از این رو خواست ما این است که این کار باید با گفتگویی آرام و عقلانی که دغدغههای همگان نیز در نظر گرفته شود و برای رسیدن به حقیقت، علامتهای سؤالی که در این باره وجود دارد نیز مورد لحاظ قرار گیرد و جلوی تنشهایی داخلی، خصوصاً بین شیعه و سنی گرفته شود. نگرانی ما این است که این امر دست خوش تنشها و واکنشها شود و هر گروهی به حرفهای گروه دیگر گوش ندهد و این کار باعث بروز فتنه داخلی شود که دیگران میخواهند در بین شیعه و سنی بدان دامن بزنند. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
تجاوز اسرائیل<o:p></o:p>
• آیا انتظار دارید که اسرائیل به لبنان تجاوز نماید؟ <o:p></o:p>
• ما همیشه نگران نیرنگهای اسرائیل هستیم. صهیونیستها همیشه برای نیرنگ آمادگی دارند. تاریخ درگیری با آنها این حقیقت را نشان میدهد. وعده صلح آنها چیزی جز فریب و آمادگی گرفتن برای جنگ تجاوزکارانه جدیدی نیست. ولی نشانههای کنونی حاکی از تجاوز اسرائیل به لبنان در آینده نزدیک نیست. اسرائیل از پیامدهای شکست خود در جنگ جولای ۲۰۰۶ نگران است. اسرائیل این آمادگی را ندارد که در این برهه جنگ تازهای را رقم بزند. زیرا میخواهد توان خود را بازیابی نماید و از بحرانهای جاری در دنیای عرب برای گسترش شهرکسازی در سرزمینهای فلسطین اشغالی استفاده نماید. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
عملیات شهادت طلبانه<o:p></o:p>
• آیا عملیات شهادت طلبانه جایز است؟ <o:p></o:p>
• عملیات شهادت طلبانه بخشی از جهاد با دشمن اسرائیلی است. اگر کسی میخواهد دست به عملیات شهادت طلبانه بزند، باید آن را خوب بررسی کند و جا و شرایط مناسب و پیامدهای آن را خوب مورد مطالعه قرار دهد. این کارها برای این است که عملیات شهادت طلبانه مشروعیت دینی پیدا نماید. <o:p></o:p>
<o:p> </o:p>
حوادث دنیای عرب<o:p></o:p>
• نظر شما در باره حوادث دنیای عرب چیست؟ <o:p></o:p>
• این انقلابها روح تازه در کالبد جوانانی بود که نمیخواستند در این وضعیت زندگی کنند. وضعیتی که به هیچ وجه برآورده کننده آرزوهای آنان در عرصههای اجتماعی و اقتصادی و نیز آزادی نبود. از این رو تصمیم گرفتند که بایستند و این وضعیت را از بین ببرند. ملتهای عربی از تجارب همدیگر استفاده کردند. این انقلابها از تونس آغاز شد و به مصر و سپس باقی کشورهای عربی رسید. ولی نگرانی ما این است که این انقلابها به انحراف کشانده شوند و قدرتهای استکباری آنها را به نابسامانی تبدیل کنند. از این رو مردم و افکار عمومی کشورهای عربی باید کاملاً آگاه و برای تغییر دادن وضعیت سیاسی و اجتماعی و اقتصادی خودشان مصمم باشند و برای روی فتنههای مذهبی و طائفهای و قبیلهای تمرکز کنند که میخواهند در بین آنها بیفروزند. <o:p></o:p>
منبع: روزنامه لبنانی الشرق؛ ۲۳ رمضان ۱۴۳۲هـ برابر با 23/8/2011م<o:p></o:p>