30 شعبان 1438 هـ برابر با 5 خرداد 1396 هـ و ٢٦/٥/٢٠١٧ م
مطالب مهم خطبه اول: ماه رحمت و مغفرت / چه باید بکنیم؟ / روزه آگاهان / مجالی برای اصلاح مسیر.
مطالب مهم خطبه دوم: پیروزی می / قانون دهه شصت تصویب می‌شود / بحرین، گفتگو به جای خشونت / از نشست ریاض چه طرفی سود برد؟ / اول ماه رمضان.
خطبه اول:
خداوند سبحانه و تعالى می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآَنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ الله بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا الله عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» صدق الله العظيم.
ماه رحمت و مغفرت
ساعاتی چند با پایان ماه شعبان فاصله داریم. از خداوند متعال می‌خواهیم در حالی وارد ماه رمضان شویم که در عمل به سنت‌های پیامبر خدا در این ماه کوتاهی نکرده باشیم. همان ماهی که همیشه به درگاه خداوند دعا می‌کردیم تا آن را درک نماییم و از کرم و بخشش‌های افزون‌تر الهی در آن بهره‌مند شویم. الآن که به لحظات درک این ماه رسیدیم خداوند را سپاس می‌گوییم. از نظر فیوضات رحمت و عطای الهی این ماه مانند ماه‌های دیگر نیست. چون این ماه، ماه رحمت و مغفرت است. درهای رها شدن از آتش جهنم در این ماه باز است. دعا مستجاب می‌شود و آمال و آرزوهای انسان در این ماه برآورده می‌شوند. در این باره پیامبر خدا می‌فرماید: «لو يعلم العبد ما في رمضان، لودَّ أن يكون رمضان السّنة؛ اگر بندگان با حقیقت ماه رمضان آشنا بودند، آرزو می‌کردند که تمام سال رمضان بود.»
از این رو کسانی که با واقعیت این ماه آشنایی دارند، به رغم دشواری‌ها روزه‌داری در روزهای گرم و طولانی بودن ساعات از آمدنش خوشحال می‌شوند. چون در این ماه از عطاها و بخشش‌های الهی بهره‌مند می‌گردند. از این رو مانند امام زین العابدین(ع) با سلام و درود با این ماه روبرو می‌شوند. آن حضرت می‌فرماید:
«السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيَّامِ وَ السَّاعَاتِ السَّلامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الآْمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِيهِ الْأَعْمَالُ السَّلامُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُودا، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُودا، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ السَّلامُ عَلَيْكَ مِنْ أَلِيفٍ آنَسَ مُقْبِلا فَسَرَّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِيا فَمَضَّ؛ سلام بر تو اى بزرگ‌ترین ماه خدا و اى عید دوستان خدا. سلام بر تو اى گرامی‌ترین مصاحب از میان اوقات و اى بهترین ماه در ایام و ساعات. سلام بر تو اى ماهى که بر آمدن کام‌ها در آن آسان و اعمال نیک در آن منتشر و فراوان است. سلام بر تو اى هم‌نشینی که چون پدید آید احترامش بزرگ و چون ناپدید شود فقدانش دردناک است و اى مایه امیدى که فراقش رنج افزا است. سلام بر تو اى همدمى که چون رو آورد مایه انس شد و شادى انگیخت و چون سپرى شد، وحشت افزود و متألم ساخت.»
از این رو امام صادق(ع) هنگام حلول ماه رمضان به فرزندان خود چنین توصیه می‌نمود: «فاجهدوا أنفسَكم، فإنَّ فيه تُقسَّم الأرزاق، وتُكتَب الآجال، وفيه يُكتَب وفدُ الله الّذين يَفِدون إليه، وفيه ليلةٌ العملُ فيها خيرٌ من العمل في ألف شهر؛ جان‌های خود را به تلاش و کوشش وا دارید؛ زیرا در این ماه روزی‌ها قسمت و اجل‌ها نوشته می‌شود و در آن نامهای میهمانان خدا که بر او وارد می‌شوند، نوشته می‌گردد. در این ماه شبی هست که عمل در آن از عمل هزار ماه بهتر است.»
با همه این‌ها، با وارد شدن حدیث «رُبَّ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ والعطش؛ چه بسا روزه‌داری که غیر از گرسنگی و تشنگی بهره‌ای از روزه‌داری خود ندارد.»، «ما أقلّ الصوّام وأكثر الجوّاع؛ چه قدر روزه‌دار اندک و گرسنه بسیار است.» آنان نگران این بودند که در این ماه لیاقت میهمانی خداوند یا چیزهایی را که به روزه‌داران این ماه وعده داده شده‌اند، نداشته باشند.
چون غیر از کسانی که شایستگی حضور در میهمانی خداوند را در خود ایجاد کرده‌اند، به آداب میهمانی پایبند هستند و حق میزبان را که خداوند متعال باشد رعایت می‌کنند، کس دیگری از فیوضات این ماه بهره‌مند نخواهد شد.
از این رو لازم است پیش از آغاز ماه رمضان باید به آنچه در این ماه از ما انتظار می‌رود، توجه داشته باشیم تا بتوانیم لیاقت بهره‌مندی از فیوضات الهی این ماه را پیدا کنیم. در اینجا می‌خواهیم به دو متن که به آخرین جمعه ماه شعبان مربوط می‌شود، بپردازیم.
متن اول را اباصلت از امام رضا(ع) روایت کرده است. می‌گوید: وقتی آخرین جمعه ماه شعبان شد، آن حضرت به من چنین فرمود: «يَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَكْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَكْ فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ تَقْصِيرَكَ فِيمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَيْكَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا يَعْنِيكَ وَ تَرْكِ مَا لَا يَعْنِيكَ وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكَ لِيُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَيْكَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ اى اباصلت ماه شعبان بیشترش گذشت و این جمعه آخر آن است، پس آنچه از اعمال خیر که در این ماه در انجام آن کوتاهى کردهاى، در این چند روزى که باقیمانده تدارک کن و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است و ترک آنچه براى تو فایده‌ای ندارد و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون کن و از گناهان و نافرمانی‌هایت به سوى خدا بازگرد و توبه نما تا این ماه خدا به تو رو کرده باشد درحالی‌که تو به خدایت عزّوجلّ اخلاص ورزیده باشى.» بنابراین انسان باید خود را برای خداوند خالص گرداند. اخلاص این است که هیچ کس غیر از خداوند در قلبت نباشد.
«وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِي عُنُقِكَ إِلَّا أَدَّيْتَهَا وَ لَا فِي قَلْبِكَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ؛ و امانتى بر گردن خود باقى مگذار مگر آنکه آن را ادا کنى و نیز در دلت کینه هیچ مؤمنى نباشد مگر اینکه آن را از دل بیرون کنى.» و همان چیزی را بگو که خداوند فرموده است: «وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلّاً لِلَّذِينَ آَمَنُوا».
«وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَكِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَكَّلْ عَلَيْهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً؛ و هیچ گناهى را که مرتکب بودهاى وامگذار مگر آنکه آن را رها کرده و از آن دورى گزینى و از خداوند پروا داشته باش و در امور نهان و آشکارت بر او توکّل و اعتماد کن و هر کس بر خدا توکّل کند همانا خداوند او را کافى است، زیرا خداوند کار خود را به انجام می‌رساند و براى هر چیز اندازهاى قرار داده است.»
امام رضا(ع) در پایان چنین می‌فرماید: «وَ أَكْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِيمَا بَقِيَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُعْتِقُ فِي هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَان؛ و در باقیمانده این ماه زیاد این ذکر را بگو: «اللّهم إن لم تکن قد غفرت لنا فی ما مضى من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه». پروردگارا! اگر تاکنون در این ماه ما را نبخشیدهاى، پس از تو می‌خواهیم که در باقیمانده این ماه ما را ببخشى و بیامرزى؛ زیرا خداوند تبارک و تعالى در این ماه مردم بسیارى را به جهت احترام ماه مبارک رمضان از آتش آزاد مىکند.»
بنابراین این ساعات باقیمانده از ماه شعبان، ساعت‌های ارزنده‌ای است که اگر پیش از آن کوتاهی کرده‌ایم، با بهره‌برداری درست از آن می‌توانیم شایستگی حضور در میدان رحمت الهی را پیدا کنیم.
چه باید بکنیم؟
برای بهره‌مندی از فیوضات این ماه، باید به برنامه‌های این ماه عمل کنیم. پیامبر خدا در آخرین خطبه ماه شعبان خود، این برنامه را تبیین کرده است. آن حضرت در چنین روزی در میان اصحاب خود این خطبه را ایراد نمود. بیایید ما هم تصور کنیم که پیامبر خدا در میان ما ایستاده است و خطاب به ما چنین می‌فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَۀِ وَ الرَّحْمَۀِ وَ الْمَغْفِرَۀِ. شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَۀِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَۀِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَۀٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ؛ ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما رو کرده است. ماهی که نزد خدا، بهترین ماه‌هاست و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعت‌هایش بهترین ساعت‌هاست. ماهی که در آن شما را به مهمانی خدا دعوت کرده‌اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده‌اید. نفس‌های شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب.» چرا کرامتی بالاتر از این و چه بخششی بهتر از این عطا. عطای الهی در ماه رمضان به شما این است؛ اما ما چه کار باید انجام دهیم؟ «فاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ(این کار به اراده و یاری خداوند نیاز دارد. چون در ماه رمضان انسان تمایل به استراحت دارد) أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشَهُ(وضعیت خود را در برابر خداوند به یاد بیاورید. روزی که مردم گرسنه هستند و به خاطر حساب و کتاب طولانی تشنه هستند؛ بنابراین کاری کنید که حسابتان آسان و کوتاه باشد.) وَ تَصَدَّقُوا عَلَی فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَارْحَمُواصِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ(زبان خود را از دروغ، یاوه، غیبت، سخن چینی و دشنام نگه دارید) وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَی أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَی أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَاتِکُمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَی عِبَادِهِ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ؛ پس از پروردگار خویش با نیت‌های راستین و دل‌های پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید. پس شقی و بدبخت، آن‌کسی است که در این ماه بزرگ، از آمرزش خدا بی‌بهره شود. در این ماه با گرسنگی و تشنگی خود، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را به یاد آورید. به فقیران و درماندگان کمک ویاری کنید. به پیران و کهن‌سالان احترام و به کودکانتان ملاطفت و مهربانی نموده و با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید. زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید. دیدگان خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوش‌های خود را از شنیدن آنچه نادرست است، باز دارید. با یتیمان مردم مهربانی کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند. از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت کنید. در اوقات نماز، دست‌های خود را به دعا بردارید؛ زیرا که وقت نماز بهترین ساعت‌هاست و در این اوقات، حق تعالی با رحمت، به بندگانش می‌نگرد و اگر با او مناجات کنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا کنند لبیکشان گوید.»
«أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورَکُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ؛ ای مردم! جان‌هایتان در گرو اعمال شماست. پس با طلب آمرزش از خدا، آن‌ها را از گرو، خارج کنید. پشت شما از بار گناهان سنگین است، پس با طولانی کردن سجده‌ها، آن را سبک گردانید.»
«أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِهِ؛ ای مردم! هرکه از شما روزه‌دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد، نزد خدا پاداش بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته‌اش را خواهد داشت.»
«أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ.
وَ مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّی فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّی سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ وَ مَنْ تَلَا فِیهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ؛ ای مردم! هرکس اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز که قدم‌ها، بر آن بلغزد. هر کس در این ماه کارهای غلامان و مستخدمان خود را سبک گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان کند. هرکس در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری کند، حق تعالی، روز قیامت، خشم خود را از او بازدارد. هرکس در این ماه یتیمی را گرامی دارد، خدا او را در قیامت عزیز گرداند. هر کس در این ماه صله رحم کند و با خویشان بپیوندد، خدا او را در قیامت به رحمت خود واصل گرداند و هرکس در این ماه رابطه‌اش را با خویشان خود قطع کند، خداوند در قیامت رحمت خود را از او دریغ نماید. هرکس در این ماه نماز مستحبی بپا دارد، خداوند او را از آتش جهنم برهاند و کسی که نماز واجبی بجا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماه‌های دیگر را به او عطا کند. هر کس در این ماه بسیار بر من صلوات فرستد، خداوند کفه سبک اعمال او را سنگین گرداند و هر کس که در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثواب کسی را دارد که در ماه‌های دیگر قرآن را ختم کرده باشد.»
سپس رسول خدا در بخش‌های پایانی خطبه خود چنین می‌فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَنْکُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ؛ ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است، از پروردگار خود بخواهید که آن‌ها را بر روی شما نبندد و درهای جهنم در این ماه بسته است، از خدا بخواهید که آن‌ها را بر روی شما نگشاید.»
روزه آگاهان
عزیزان! پیامبر خدا با این خطبه از ما می‌خواهد در حالی وارد ماه رمضان شویم که نسبت به وظایف و مسئولیت‌های خود آگاه باشیم. باید بدانیم که در ماه رمضان چه کارهایی را انجام دهیم. باید خود را برای اجرای برنامه‌هایی آماده کنیم که تمام عرصه‌های زندگی را ما در برمی‌گیرد. برنامه‌ای معنوی، ایمانی، فکری و اجتماعی. برنامه‌ای که الآن بیش از هر زمان دیگری بدان نیاز داریم. این برنامه توشه ما در ماه رمضان، بلکه برای همه ماه‌های سال خواهد بود. با اجرای این برنامه به رحمت و پاداشی که به ما وعده داده شده است، خواهیم رسید. همه باید یکدیگر را به اجرای این برنامه توصیه کنیم تا وظایفی را که در این ماه باید انجام دهیم به یاد داشته باشیم و از آن‌ها غفلت نکنیم.
اگر چنین کردیم دیگران نمی‌توانند ما را جذب برنامه‌های خودشان کنند. غالب این برنامه‌ها تأمین کننده اهداف خودشان است و اجمالاً به اهداف الهی در ماه رمضان همخوانی ندارند. ما شاهد تبلیغات فیلم‌ها، سریال‌ها و نشست‌هایی هستیم که ما را به سمت اهداف خاص خودشان سوق می‌دهند. آن‌ها آگاهانه یا ناآگاهانه می‌خواهند فضای ماه مبارک رمضان را خراب کنند.
البته این حرف‌ها به معنای استراحت نکردن در ماه رمضان نیست. چون انسان همیشه و خصوصاً در ماه رمضان به آسایش و استراحت نیاز دارد؛ اما نباید مانع کسب توشه معنوی و ایمانی در ماه رمضان شود. استراحت باید به ما کمک کند که بهره وافری از برکات این ماه ببریم. چون در حدیث آمده است: «لِلمُؤمِنِ ثَلاثُ ساعاتٍ: فَساعَةٌ يُناجي فيها رَبَّهُ، وساعَةٌ يَرُمُّ مَعاشَهُ، وساعَةٌ يُخَلّي بَينَ نَفسِهِ وبَينَ لَذَّتِها فيمايَحِلُّ ويَجمُلُ فإنّها عون على تينك السّاعتين؛ مؤمن باید سه زمان داشته باشد: زمانى كه در آن با پروردگارش راز و نياز كند؛ و زمانى كه هزينه‌هاى زندگى را تأمين كند؛ و زمانى را به خوشی‌هاى حلال و زيبا اختصاص دهد و این زمان یاری کننده آن دو زمان دیگر است.»
مجالی برای اصلاح مسیر
عزیزان! ما به تأملی عمیق در ماه رمضان نیاز داریم. با این تأمل می‌توانیم فرصت‌های از دست رفته را تلافی کنیم و راه خود را اصلاح نماییم. همیشه باید به نماز خود توجه کافی داشته باشیم. شاید این نماز، نماز آخر ما باشد. شاید این روزه، روزه آخر ما باشد. باید به گونه‌ای نماز بخوانیم و روزه بگیریم که شاید ماه رمضان آینده را درک نکنیم. از این رو باید از دقیقه‌ها و ثانیه‌های ماه رمضان بهره ببریم تا توشه کافی برای زندگی کوتاه خود فراهم کنیم. طبیعی است که این کار به صبر، شکیبایی و اراده قوی نیاز دارد. در این زمینه بهترین بیان را پیامبر گرامی اسلام دارد. آن حضرت خطاب به جابر بن عبدالله انصاری چنین می‌فرماید: «يَا جَابِرُ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ مَنْ صَامَ نَهَارَهُ وَ قَامَ وِرْداً مِنْ لَيْلِهِ وَ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ كَفَّ لِسَانَهُ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ فَقَالَ جَابِرٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَحْسَنَ هَذَا الْحَدِيثَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا جَابِرُ وَ مَا أَشَدَّ هَذِهِ الشُّرُوط؛ ای جابر این ماه رمضان است کسی که روزها را روزه‌دار و شب را در دعا باشد و شکم و خواهش‌های نفس و زبان خود را کنترل کند، از گناهان پاک و مبرا می‌شود بدان سان که از ماه رمضان خارج می‌گردد. جابر گفت: یا رسول الله(ص) چه وعدۀ نیکوئی است. پیامبر(ص) فرمود: چقدر این شروط دشوار و مشکل است».
باید همیشه به درگاه خداوند این چنین دعا کنیم: «اللّهمّ اشحنه بعبادتنا إيّاك، وزيّن أوقاتنا بطاعتنا لك، وأعنّا في نهاره على صيامه، وفي ليله على الصّلاة والتضرّع إليك، والخشوع لك، والذلّة بين يديك، حتى لا يشهد نهاره علينا بغفلة، ولا ليله بتفريط؛ خدايا ماه رمضان را از عبادت و پرستش ما تو را مملو و پر گردان و اوقات آن را به طاعت و فرمان‌بری ما براي تو آراسته نما و ما را در روزش به روزه داشتن و در شبش به نماز و زاري به سوي تو و فروتني براي تو و خواري در برابر تو، ياري فرما تا روزش بر ما به غفلت و بی‌خبری و شبش به تقصير و كوتاهي گواهي ندهد. يا أرحم الراحمين.
خطبه دوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
ای بندگان خدا! شما و خودم را به همان چیزی توصیه می‌کنم که امیرالمؤمنین علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) توصیه کرده است: «وَاعْلَمْ أَنَّ الَّذِي بِيَدِهِ خَزَائِنُ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ قَدْ أَذِنَ لَكَ فِي الدُّعَاءِ، وَ تَكَفَّلَ لَكَ بِالْإِجَابَةِ، وَ أَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ لِيُعْطِيَكَ، وَ تَسْتَرْحِمَهُ لِيَرْحَمَكَ، وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُكَ عَنْهُ، وَ لَمْ يُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ إِلَيْهَ، وَ لَمْ يَمْنَعْكَ إِنْ أَسَأْتَ مِنَ التَّوْبَةِ، وَ لَمْ يُعَاجِلْكَ بِالنِّقْمَةِ، وَلَمْ يُعَيِّرْكَ بِالْإِنَابَةِ، وَ لَمْ يَفْضَحْكَ حَيْثُ الْفَضِيحَةُ بِكَ أَوْلَى، وَ لَمْ يُشَدِّدْ عَلَيْكَ فِي قَبُولِ الْإِنَابَةِ، وَ لَمْ يُنَاقِشْكَ بِالْجَرِيمَةِ، وَ لَمْ يُؤْيِسْكَ مِنَ الرَّحْمَةِ. بَلْ جَعَلَ نُزُوعَكَ عَنِ الذَّنْبِ حَسَنَةً، وَ حسَبَ سَيِّئَتَكَ وَاحِدَةً، وَ حَسَبَ حَسَنَتَكَ عَشْراً، وَ فَتَحَ لَكَ بَابَ الْمَتابِ، وَ بَابَ الاِسْتِعْتَابِ؛ فَإِذَا نَادَيْتَهُ سَمِعَ نِدَاكَ، وَ إِذَا نَاجَيْتَهُ عِلِمَ نَجْوَاكَ، فَأَفْضَيْتَ إِلَيْهِ بِحَاجَتِكَ، وَ أَبْثَثْتَهُ ذَاتَ نَفْسِكَ، وَ شَكَوْتَ إِلَيْهِ هُمُومَكَ، وَ اسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ، وَاسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِكَ؛ و بدان! كسى كه گنجینه‌های آسمان و زمين در دست اوست تو را در دعا رخصت داده و پذيرفتن دعايت را بر عهده نهاده و تو را فرموده از او خواهى تا به تو دهد و از او طلبى تا تو را بيامرزد؛ و ميان تو و خود كسى را نگمارده تا تو را از وى بازدارد و از كسى ناگزيرت نكرده كه نزد او برايت میانجی‌گری آرد و اگر گناه كردى از توبه‌ات منع ننموده و در كيفرت شتاب نفرموده و چون بدو بازگردى سرزنشت نكند و آنجا كه رسوا شدنت سزاست پرده‌ات را ندرد و در پذيرفتن توبه بر تو سخت نگرفته و حساب گناهت را نكشيده و از بخشايش نوميدت نگردانيده، بلكه بازگشتت را از گناه نيك شمرده و هر گناهت را يكى گرفته و هر كار نيكويت را ده به حساب آورده و در بازگشت را برايت باز گذارده و چون بخوانی‌اش آوايت را شنود، چون راز خود را با او در ميان نهى آن را داند. پس حاجت خود بدو نمايى و آنچه در دل دارى پيش او بگشايى و از اندوه خويش به او شكايت كنى و خواهى تا غم تو را گشايد و در كارها یاری‌ات نمايد».
عزیزان! با توجه به این فرصت و این همه عطای بیکران، باید همه چیز را از خداوند بخواهیم. خداوند از درخواست ما خسته و ملول نمی‌شود. هر کس ریز و درشت را از او بخواهد، او پاسخش را می‌دهد. او هیچ کس را دست خالی از درگاه خود نمی‌راند. خصوصاً این که ما به سوی ماهی می‌رویم که عنوان آن دعاست. ما نیز دعوت شده‌ایم تا در همه اوقات، در سحر، در شب و در روز به درگاه خدای خود مناجات کنیم. بعد از این که به ما وعده اجابت داده شده است، نباید در دعا کردن کوتاهی و بخل به خرج دهیم. هیچ کاری نباید ما را از دعا کردن بازدارد. چون با دعا کردن خیلی چیزها را برای خود به دست می‌آوریم.
دعا سلاح پیامبران و اولیای الهی است. دعا سلاح ما نیز هست. با دعا می‌توانیم قضای مبرم و بلا را دفع کنیم، به خواسته‌ها و آرزوهای خود برسیم و با چالش‌ها مقابله کنیم.
پیروزی می
از پیروزی پانزدهم ماه می سال 2000 میلادی آغاز می‌کنیم. در هفدهمین سالگرد این پیروزی، نیاز داریم که یاد و خاطره این روز را زنده کنیم. چون این روز نقطه روشنی در تاریخ این کشور کوچک است. چون مردم این کشور هر کدام به فراخور حال و توانایی‌های خود توانستند دشمنی را به شکست بکشانند که بزرگ‌ترین زرادخانه‌های منطقه را در اختیار داشت. حتی گفته می‌شد که ارتش این کشور شکست‌ناپذیر است. دشمنی که از پشتوانه بین المللی نیز برخوردار است؛ اما این مردم با فداکاری‌های خود و بدون این که منتظر قطعنامه‌های بین المللی بنشینند، چون پیشاپیش می‌دانستند که این قطعنامه‌ها هیچ‌گاه برای دشمن اجرا نخواهند شد، توانستند دشمن را خوار و ذلیل از خاک خود بیرون کنند.
گرامی داشت این مناسبت نباید فقط در حد برگزاری مراسم و یادآوری گذشته‌های نزدیک بماند. بلکه باید بهانه‌ای برای گسترش آگاهی و بیدار کردن وجدان‌ها باشد. نباید این پیروزی را سپری شده تلقی کنیم بلکه باید بکوشیم که این پیروزی را تثبیت کنیم و بر اساس آن عواملی را که در این پیروزی سهم داشتند، تقویت نماییم.
ما در برابر دشمنی قرار داریم که می‌کوشد به روش‌های گوناگون از این شکست انتقام بگیرد. از این رو باید موضع خود را تقویت کنیم. باید وحدت خود را تقویت کنیم. باید تنش‌های داخلی را از میان برداریم. تا اگر دشمن عزم بازگشت داشت، ما نیز با آمادگی، قدرت، ثبات، صبر و فداکاری بر سر موضع خود بازگردیم. چون با رخوتی که در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به وجود آمده است، نمی‌توان با چالش دشمن و چالش‌های دیگر مقابله کرد.
قانون دهه شصت تصویب می‌شود
اما در داخل کشور جریان‌های سیاسی فعال نتوانستند روی قانون جدید انتخابات توافق کنند. قانونی که به حیات سیاسی کشور جانی تازه ببخشد و باعث ثبات و آرامش کشور گردد. حرف و حدیث‌ها از بازگشت به خانه اول و مشخصاً قانون دهه شصت است. قانونی که همه آن را رد کرده و از آن تبری می‌جویند؛ اما با این بهانه که گزینه‌ای غیر از آن وجود ندارد و این قانون بهتر از خلأ است و خصوصاً بعد از این که همه پیشنهاد و طرح‌ها رد شدند و با شکست مواجه شدند، می‌خواهند به آن بازگردند. همه این‌ها نشان می‌دهد که برخی‌ها برای رسیدن به این قانون تلاش می‌کنند.
از این رو به خاطر ترحم به کشوری که ما خواستار صلح و آرامش آن هستیم، بار دیگر از جریان‌های سیاسی می‌خواهیم به مسئولیت خود عمل کنند و این کار را کامل نمایند و قانون جدیدی را تصویب کنند که نشان دهد لبنانی‌ها می‌توانند میهن خود را رشد و ترقی دهند. به ویژه این که دولت عهده‌دار این امر شده است و می‌خواهد همه موضوعات مرتبط با شهروندان را حل و فصل نماید و کشور را از این رکود و رخوت نجات دهد.
در این زمینه باید از تحولات مثبت اخیر کشور تقدیر و تشکر کنیم. ما همیشه به این اقدامات دعوت کرده‌ایم و معتقدیم که این اقدامات باعث تقویت صلح و ثبات داخلی می‌شود و نشان می‌دهد که جریان‌های سیاسی کشور می‌خواهند لبنان را از پیامدهای نشست ریاض برکنار دارند و از مجادلات مربوط به اطراف و منطقه دور کنند و به مشکلات و مسائل شهروندان بپردازند. امیدواریم این روند در رابطه با همه قضایای خارجی در پیش گرفته شود. نباید لبنان به جایی برای تنفس مشکلات و سموم منطقه تبدیل شود.
بحرین، گفتگو به جای خشونت
به بحرین می‌رسیم. کشوری که از عدم تمایل حاکمیت به باز کردن در گفتگو با مردم برای رهایی از بی‌ثباتی و چنددستگی موجود رنج می‌برد. چون تا کنون زبانی که برای حل مسائل موجود مورد استفاده قرار گرفته است، زبان زور، خشونت و دستگیری بوده است. این سیاست در تعرض به خانه آیت الله شیخ عیسی قاسم که به قتل، جراحت و دستگیری نیز انجامید، به خوبی دیده می‌شود.
در اینجا باید از مردم بحرین تشکر کنیم که به رغم همه این دردها و رنج‌ها بر منطق مسالمت تأکید کردند، تشکر کنیم و بار دیگر برای حاکمان بحرین تأکید می‌کنیم که در روش خود تجدید نظر کنند. چون خشونت، جز خشونت تولید نمی‌کند بلکه بر وخامت مشکلات می‌افزاید و زمینه را برای مداخلات خارجی فراهم می‌نماید. از این رو تأکید می‌کنیم که برای رسیدن به راه حلی که در آن همه احساس انسانیت و شهروندی کنند، باید به میز گفتگو با مردم خود بازگردد. چون تنها راه تحقق ثبات و امنیت کشور همین است. آرزوی همه بحرینی‌ها همین است.
از نشست ریاض چه طرفی سود برد؟
باید به نشست اخیر ریاض، نشست میان آمریکایی‌ها، دولت‌های خلیج فارس و کشورهای اسلامی بپردازیم. از روند این نشست معلوم بود که رئیس جمهور آمریکا تنها طرفی است که از این نشست سود می‌برد. او میلیاردها دلار از این نشست دستاورد داشت. این دستاوردها باعث می‌شود بدون هیچ هزینه‌ای، جایگاه او در آمریکا تثبیت شود، چرخ اقتصاد این کشور به حرکت درآید و فرصت کار و اشتغال برای میلیون‌ها آمریکایی فراهم شود. اما قضیه فلسطین به طور کلی نادیده گرفته شد. تنها چیزی که آمریکا داد، سلاح بود که آن هم با این تضمین که نباید در برابر رژیم صهیونیستی مورد استفاده قرار گیرد. تنها طرف‌هایی که از این سلاح‌ها زیان می‌بینند دولت‌های اسلامی و عربی هستند که دسته‌بندی‌ها و تنش‌های داخلی در میان کشورهای عربی، اسلامی و حتی حوزه خلیج فارس افزایش می‌یابد، جنگ‌ها و فتنه‌ها شعله‌ور می‌شوند و سرمایه ملت‌ها و دولت‌ها به هدر می‌روند.
بار دیگر برای همه دولت‌های عربی و اسلامی که در ریاض گرد هم آمدند تأکید می‌کنیم که بهترین راه برای حفظ سلامت منطقه، مدد جستن از قدرت‌های بزرگ نیست. این‌ها فقط برای منافع خود حرکت می‌کنند. ورود به درگیری‌های داخلی نیز راه حل نیست که همه را دچار فرسایش می‌نماید. تنها گزینه، گشودن باب گفتگوست. چون تنها راه برای زدودن دغدغه‌ها، حمایت از ثبات منطقه و محفوظ داشتن آن از پیامدهای منفی بیرونی گفتگوست. گفتگو راه حل بسیاری از مشکلات موجود است. خصوصاً این که گفتگو جایگزینی غیر از ویرانی و تباهی همگانی ندارد. تنها کسانی از این ویرانی و تباهی سود می‌برند که دنیای اسلام و جهان عرب را گاو شیری خودشان و رژیم صهیونیستی می‌خواهند. با توجه به چنددستگی، ضعف و تشتتی که وجود دارد، رژیم صهیونیستی امتیازی به اعراب و مسلمانان نخواهد داد.
اول ماه رمضان
در پایان باید حلول ماه مبارک رمضان را به همه مسلمانان تبریک و تهنیت عرض کنیم. طبق مبنای فقهی علامه مرجع سید فضل الله و همه کسانی که محاسبات فلکی را معتبر می‌دانند، ان شاء الله فردا اول ماه رمضان خواهد بود. امیدواریم که اول رمضان برای همه یکی باشد. از خداوند متعال نیز می‌خواهیم که این ماه را ماه خیر، مغفرت و امنیت قرار دهد و صلح و ثبات همه دنیای عرب و جهان اسلام و تمام جهان را فراگیرد.
